ҚАРИНДОШЧИЛИК ВА НАФАҚА ТАРЗИДА САРФЛАШ ТАСАРРУФИ ҲУҚУҚИ
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم
ҚАРИНДОШЧИЛИК ВА НАФАҚА
ТАРЗИДА САРФЛАШ ТАСАРРУФИ ҲУҚУҚИ
(“Исломда иқтисод низоми” туркумидан)
وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الآخِرَةَ وَلاَ تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَأَحْسِنْ كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ
إِلَيْكَ وَلاَ تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ
– “Аллоҳ сенга ато этган молу давлат билан охиратни истагин ва дунёдан бўлган насибангни унутма. Аллоҳ сенга эҳсон қилгани каби сен ҳам эҳсон қил. Ерда бузғунчилик қилишга уринма, чунки Аллоҳ бузғунчиларни суймас”. (Қасос.77)
Энди Аллоҳ Таолонинг:
وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ
– “Гарчи ўзларида эҳтиёж бўлсада, ўзларини қўйиб (ўзгаларни) ийсор-ихтиёр қилурлар”, (Хашр.9)
деган оятига келсак, унинг маъноси айримлар ўйлаганидек, муҳтож бўла туриб дегани эмас, асосий эҳтиёжларидан ташқари бошқа эҳтиёжлари ҳам бўла туриб, деганидир. Бунга далил шуки, Пайғамбар с.а.в. ўзлари муҳтож бўлганларнинг нарсасини қайтариб бердилар, ўзлари муҳтож бўлмаганларнигина садақа қилишдан қайтармадилар. Оятдаги “хососат” сўзи эҳтиёж маъносидадир. Аслида, у уйнинг ёриқлари, тешикларини англатади. Оят тўлалигича мана бундай:
وَلا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ
– “У (муҳожир)ларга берилган нарса ўлжалар сабабли бирон ҳасад туймаслар ҳамда гарчи ўзларида эҳтиёж бўлсада, ўзларини қўйиб (ўзгаларни) ийсор-ихтиёр қилурлар”, (Хашр.9)
яъни гарчи ансор саҳобалар ўз эҳтиёжларини қондириш учун эмас, балки ишларига сарфлаш учун молга эҳтиёж сезсалар ҳам, муҳожир саҳобаларга берган нарсаларига ҳеч ачинмадилар.
Пайғамбар с.а.в.нинг:
إِنَّمَا الصَّدَقَةُ عَنْ ظَهْرِ غِنًى
“Садақа беҳожатлик ортидан қилинади”.
يَعْمِدُ أَحَدُكُمْ إِلَى مَالِهِ، لاَ يَمْلِكُ غَيْرَهُ، فَيَتَصَدَّقُ بِهِ، ثُمَّ يَقْعُدُ يَتَكَفَّفُ النَّاسَ
“Бировинглар молга муҳтож бўлатуриб, ундан бошқа мулки бўлмаса ҳам садақа қилади-да, кейин одамлардан тиланиб ўтиради” деган ҳадисларидаги садақадан қайтариш асосий эҳтиёжларини қондиролмаётган камбағалнинг ўз эҳтиёжини қондиришга керак бўлиб турган молини садақа қилиши жоиз эмаслигини кўрсатяпти. Чунки садақа беҳожатлик ортидан, яъни асосий эҳтиёжларини қондиришда одамларга муҳтож бўлмаслик ортидан қилинади. Энди кимнинг асосий эҳтиёжидан ортиқча моли бўлиб, асосий эҳтиёжларини қондирганидан кейин камолий эҳтиёжларини қондирмоқчи бўлса, унга камолий эҳтиёжларини қондириш учун ўз молига эҳтиёжи бўлсада, ўзидан кўра камбағалларни афзал кўриши мандубдир.
Шунингдек, Ислом шахсга ўлим тўшагида ётганидан кейин бериш, ҳадя қилиш, васият қилишни ман қилди. Шу пайтда берган, ҳадя ёки васият қилган одамнинг қарори молини учдан бирига нисбатангина ижро этилади. Доруқутний Абу Дардодан ривоят қилишича, Пайғамбар с.а.в. шундай деганлар:
إِنَّ اللهَ تَصَدَّقَ عَلَيْكُمْ بِثُلُثِ أَمْوَالِكُمْ عِنْدَ وَفَاتِكُمْ، زَيَادَةً فِى حَسَنَاتِكُمْ، لِيَجْعَلَهَا لَكُمْ زِيَادَةً فِى أَعْمَالِكُمْ
“Аллоҳ амалларингиз ва яхшиликларингизни зиёда қилиш учун вафот қилаётган пайтингизда молларингизнинг учдан бирини ўзларингизга инъом қилди”. Имрон ибн Ҳусайн ривоят қилади:
أَنَّ رَجُلاً مِنَ الْأَنْصَارِ أَعْتَقَ سِتَّةَ أَعْبُدٍ لَهُ فِى مَرَضِهِ، لاَ مَالَ لَهُ غَيْرُهُمْ، فَاسْتَدْعَا رَسُولُ اللهِ، فَجَزَّأَهُمْ ثَلاَثَةَ أَجْزَاءٍ، وَأَقْرَعَ بَيْنَهُمْ، فَأَعْتَقَ اِثْنَيْنِ وَأَرَقَّ أَرْبَعَةً
“Бир ансорий бетоблигида (яъни ўлаётганида) олтита қулини озод қилди. Унинг шундан бошқа моли йўқ эди. Пайғамбар с.а.в. уларни чақиртириб, уларни уч қисмга ажратдилар ва қуръа ташладилар. Иккитасини озод қилиб, тўрттасини қуллигича қолдирдилар”. Модомики, инсоннинг қул озод қилиши шариат шу ишга ундаганлигига қарамасдан ижро этилмаган экан, бошқа тасарруфларнинг ижро этилмаслиги ўз-ўзидан аён.
(Давоми бор)
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги медиа офиси. Салоҳиддин
21.02.2019й.
Халифалик давлатини тилларингизга жойлаган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин!
Ғарбнинг фисқ-фасод омили бўлмиш лойиҳаларини амалга оширишда Халқаро меҳнат ташкилотининг роли
Насроний ва кофирларни байрамлари билан табриклаш тўғрисидаги саволга жавоб
Республика президентлиги сайловлари ҳукми