Британиянинг “саратон” томирлари Ўзбекистон бўйлаб ёйилмоқда
Британиянинг “саратон” томирлари Ўзбекистон бўйлаб ёйилмоқда
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Ўзбекистон дипломатик майдонида икки муҳим, бир қарашда алоҳида кўринадиган, аммо моҳиятан бир-бирига боғлиқ учрашув бўлиб ўтди. Биринчиси, Ўзбекистоннинг Лондондаги элчиси Равшан Усмоновнинг дунёдаги йирик таълим корпорацияси “Pearson” (“Пирсон”) вице-президенти Жейн Бейкер билан музокараси бўлса, иккинчиси, элчихонада “Caspian Policy Center” (Каспий Сиёсати Маркази – CPC)нинг Британия бўйича маслаҳатчиси Дэвид Моран билан учрашувидир.
Бир қарашда, бу икки учрашув таълим тизимини ислоҳ қилиш ва жаҳон экспертлари билан ҳамкорликни кучайтиришдек кўринади. Бироқ Британиянинг тарихий айёрлик сиёсати ва “юмшоқ куч” орқали таъсир ўтказиш тажрибаси бундай ташаббусларга жиддий назар билан қарашни талаб қилади.
Британиянинг мустамлакачилик сиёсатида билвосита бошқарув сиёсати муҳим ўрин тутади. У тўғридан-тўғри ҳарбий куч ва маъмурий аппарат ўрнатиш ўрнига, маҳаллий элиталар ва анъанавий тизимлар орқали бошқаришни афзал кўради. Билвосита бошқариш сиёсати фикрни йўналтириш орқали бошқаришни ҳам ўз ичига олади.
Британиянинг “Pearson” компанияси дунёдаги энг йирик таълим хизматлари корпорацияларидан бири ҳисобланади. У нафақат дарсликлар ва тест тизимларини ишлаб чиқади, балки жаҳон бўйлаб таълим стандартларини шакллантиришга таъсир ўтказади. Унинг ўқув дастурлари, баҳолаш моделлари ва педагогик ёндашувлари орқали кўплаб мамлакатларда таълим мазмуни ўзгаради. Бу эса, мафкуравий таъсирнинг замонавий кўриниши ҳисобланади.
Ўзбекистон билан ҳамкорлик, жумладан, “Pearson” томонидан ишлаб чиқилган BTEC (Бизнес ва Технология Таълими Кенгаши – БиТЭК) халқаро квалификация тизими жорий этилиши, расмий баёнотларда таълим сифатини ошириш воситаси сифатида тақдим этилса-да, амалда бу тизим ёш авлоднинг билим ва малакасини Британия стандартига мослаштириш, яъни уларни Британия меҳнат бозори ва мафкуравий муҳитига яқинлаштириш воситаси ҳисобланади.
Бу жараён маълум маънода “мафкуравий стандартлаштириш”ни англатади. Таълим фақат фан эмас. У жамият дунёқарашини, қадриятларини ва ҳаёт фалсафасини шакллантиради. Агар таълим тизими чет эл стандартларига суянса, исломий қадриятлар орқа фонга сиқиб чиқарилиши табиий.
“Pearson” каби трансмиллий таълим корпорациялари Британиянинг сиёсий ва иқтисодий нуфузини сақлаб туришда муҳим восита бўлиб хизмат қилади. Компания дунё бўйлаб миллионлаб талабаларга хизмат кўрсатиб, таълим орқали ғоя ва қадриятларни ҳам экспорт қилади. Шунинг учун таълим тизимига Британия стандартларини жорий этиш – фақат методология эмас, балки ғоявий йўналишни ҳам ўзгартириш демакдир. Бу орқали Британия нафақат бозорга кириб боради, балки келажак авлод онгини бошқариш имкониятини ҳам қўлга киритади.
Шундай экан, бутун бир давлатнинг таълим сиёсатини шакллантириш қобилиятига эга бўлган “Pearson”нинг Ўзбекистонда фаолият юритиши фақат дарслик ёки курслар эмас, балки Британиянинг узоқ муддатли “ичкаридан таъсир қилиш” сиёсатининг бир бўлаги сифатида қаралиши лозим. Жейн Бейкернинг “онлайн курслар ва баҳолаш тизимларини кенгайтириш” ҳақидаги таклифлари “жамият муҳандислиги” жараёнига ишора бўлиб, инсон онгини қайта форматлаш орқали келгуси кадрларни ўз манфаатларига хизмат қилдириш ва миллионлаб ёшларни британиялик компаниялар учун “тайёр ишчи кучи”га айлантириш демакдир. Шунингдек, Жейн Бейкер “ислоҳотларни юқори баҳолаш” билан аслида ўз манфаатлари учун очилаётган эшикларни баҳоламоқда.
Британия парламенти аъзоси Томас Бабингтон Маколей 1835 йилда Ҳиндистонда таълим тизимини ислоҳ қилиш бўйича ёзган “Ҳиндистондаги Таълим Минутаси” (Minute on Indian Education) ҳужжатида шундай дейилади: “Биз ҳозирги пайтда ўзимиз билан биз бошқараётган миллионлаб одамлар ўртасида таржимон бўла оладиган бир тоифани шакллантириш учун қўлимиздан келганини қилишимиз керак. Бу тоифа – қон ва ранги жиҳатидан ҳиндистонлик, аммо диди, қарашлари, ахлоқи ва ақли жиҳатидан инглиз бўлган шахслардир”.
Маколейнинг бу ҳужжати Ҳиндистонда инглиз тилида таълим бериш тизимини жорий этишга асос бўлган ва унинг мақсади Британия маъмуриятига хизмат қиладиган, ғарб қадриятларини қабул қилган маҳаллий элитани яратиш эди.
Ўзбекистоннинг Лондондаги элчихонасида, шунингдек, “Caspian Policy Center”нинг Британия бўйича маслаҳатчиси Дэвид Моран билан учрашув ўтказилгани хабар қилинди.
“Caspian Policy Center” 2016 йилда ташкил этилган бўлиб, расмий жиҳатдан “минтақавий тадқиқотлар маркази” сифатида танилган. Аммо амалда у Британия ва АҚШнинг геостратегик манфаатларига хизмат қиладиган аналитик платформа ҳисобланади.
Бу марказ ўз ҳисоботларида Каспий минтақасини “энергия хавфсизлиги учун ҳал қилувчи минтақа” деб атаб, у ердаги сиёсий жараёнларга Ғарб таъсирини кучайтириш зарурлигини тез-тез таъкидлайди. Яъни у фақат таҳлил эмас, балки сиёсий йўналиш бўйича “тавсия маркази” сифатида ишлайди.
Бундай марказлар орқали Британия ўзининг идеологик ва дипломатик таъсирини жорий қилади. Улар давлатларнинг ички сиёсатини кузатиш, таҳлил қилиш ва шу орқали ташқи стратегияни шакллантиришда муҳим маълумот манбаи ҳисобланади.
Ўзбекистон ҳукуматининг сўнгги йилларда ташқи сиёсатини фаоллаштириши, айниқса, Каспий билан боғлиқ лойиҳаларда иштирок этиши Лондон учун айни муддао бўлмоқда. Британия бу минтақада Россия ва Хитой таъсирини чеклашни стратегик вазифа сифатида кўради.
“Caspian Policy Center” Лондон ва Вашингтондаги сиёсий доиралар учун маълумот тайёрлаб, уларга минтақа бўйича сиёсий тавсиялар беради. Шу орқали Британия ўзининг иқтисодий манфаатларини “илмий тадқиқот” кўринишида илгари суради.
Учрашувда “иқлим ўзгариши” мавзусининг тилга олиниши эса, иқлим сиёсати орқали минтақавий ресурслар, энергия йўналишлари ва сармоя оқимини назорат қилишни мақсад қилади.
“Pearson” таълим соҳасида, “Caspian Policy Center” таҳлил соҳасида бўлса-да, улар аслида бир занжирнинг икки бўғинидир. Яъни Умматнинг онги ва имконият ресурсларини эгаллаш механизмларидир.
Инглизларнинг Ислом ва мусулмонларга нисбатан адовати Ғазода намоён бўлаётган яҳудий вужудининг адоватидан асло қолишмайди. Улар Уммат зеҳнига миллатчилик ва ватанпарварлик уруғини экиб, Ислом давлати(Усмоний Султонлик)га қарши қуролли ҳаракатларни уюштирди.
Британия бутун оламга ёрқин нур сочиб турган Усмонли Халифалигига қарши тоқатсиз кураш олиб борди ва 1924 йилда уни ағдариб, ерларини буддавийлар, ҳиндулар ва бутпарастлар қўлига топширди. У мусулмонларга қарши ҳаракатларини давом эттириб, Умматнинг юрагига заҳарли ҳанжар қадади, яъни Шомнинг қоқ маркази – муборак Фаластин заминида яҳудий вужудини барпо қилди. Бунинг оқибатида, қарийб бир асрдан буён фаластинлик мусулмонлар бошига ёғилаётган фожиаларнинг бугунги кундаги кўламини ҳар бир жон ҳис қилиб турибди. Британия нафақат мусулмонлар, балки инсониятга қарши жиноятларда ҳам биринчи рақамли ҳисобланади. У дунёда икки марта миллионлаган одамларнинг ҳаётига зомин бўлган жаҳон урушига сабаб бўлди. Африка ва Осиё мамлакатларида очарчиликларни пайдо қилди.
Шундай экан, башарият душмани Британиянинг асрлар давомидаги Ислом ва мусулмонларга қарши адоватга тўла ҳийлакор сиёсатига, қонли мустамлакачилик меросига ва бугунги кундаги яширин фитналарига барҳам берадиган ёлғиз куч – бу фақат ва фақат Рошид Халифалик давлатидир. Шу сабабли, бугунги кунда ушбу давлатнинг қайта тикланиши нафақат сиёсий зарурат, балки Уммат зиммасидаги энг бирламчи вазифа – фарзларнинг тожидир.
Иззатуллоҳ
09.11.2025й
