Халифалик давлати жиҳози
Халифалик давлати жиҳози
(Бошқарув ва идора)
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم
Халифа
(3)
Халифанинг афзаллик шартлари
Халифага халифалик инъиқоди (байъати берилиши) шартлари бўлиб, ушбу етти шартдан бошқа ҳеч бир шарт инъиқод шарти бўлишга ярамайди. Қайсидир шарт – агар у ҳақда саҳиҳ нусуслар ворид бўлган бўлса ёки у бирон саҳиҳ насс билан собит бўлган ҳукм остига кирган бўлса – афзаллик шарти бўлиши мумкин. Лекин у инъиқод шарти бўлишга ярамайди. Чунки инъиқод шарти бўлиши учун унинг шундай шартлиги эканлиги ҳақидаги далил талаби жозим (қатъий талаб) мазмунини ўз ичига олиши керак. Бундай талаб мазмуни бўлса, у лозимликка қарина бўлади. Энди агар далил талаби жозим мазмунини ўз ичига олмаган бўлса, у ҳолда шарт инъиқод шарти эмас, афзаллик шарти бўлади. Талаби жозим мавжуд далил келган шартлар эса, фақат мана шу етти шартдир, холос. Шунинг учун фақат уларгина инъиқод шартлари бўлади. Саҳиҳ далил келган бошқа шарт эса, фақат афзаллик шартидир, холос. Масалан, халифанинг қурайшлик бўлиши ёки мужтаҳид бўлиши ёки қурол ишлатишда моҳир бўлиши ёки шунга ўхшаш жозим (қатъий) бўлмаган далил ворид бўлган ишлар каби.
Халифа сайлаш тариқати
Шариат Умматга ўз устидан халифа сайлашни вожиб қилар экан, унга халифани сайлаш тариқатини ҳам белгилаб берди. Бу тариқат Қуръон, суннат ва саҳобалар ижмоси билан собит бўлган. Бу байъат айни тариқатдир. Демак, халифа тайинланиши Аллоҳнинг Китоби ва Расулининг суннатига биноан мусулмонлар унга байъат беришлари билан амалга ошади. Мусулмонлардан мурод – агар Халифалик мавжуд бўлса – собиқ халифанинг қўл остидаги мусулмон фуқаролардир, агар халифа мавжуд бўлмаса – Халифалик барпо этилаётган минтақанинг мусулмон аҳолисидир.
Энди халифани тайинлаш тариқати шу байъат эканлигига келсак, бу нарса мусулмонларнинг Расулуллоҳ ﷺга байъат берганларидан ва Расулуллоҳ ﷺнинг бизни имомга байъат беришга буюрган буйруқлари билан собит бўлган. Аммо мусулмонларнинг Расулуллоҳ ﷺга берган байъатлари пайғамбарликка берилган байъат эмас, балки бошқарувга берилган байъатдир. Чунки бу байъат тасдиқлашга эмас, балки амал қилишга бўлган байъатдир. Шунинг учун Расулуллоҳ ﷺга Пайғамбар ва Расул деган эътиборда эмас, балки ҳоким деган эътиборда байъат берилган. Чунки пайғамбарлик ва расулликни тасдиқлаш иймон келтиришдир, байъат қилиш эмас. Демак, Расулуллоҳ ﷺга давлат раиси деган эътибордагина байъат берилган. Дарҳақиқат, Қуръон ва суннатда байъат ҳақида оят ва ҳадислар келган: Аллоҳ Таоло айтади:
يَاأَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا جَاءَكَ الْمُؤْمِنَاتُ يُبَايِعْنَكَ عَلَى أَنْ لاَ يُشْرِكْنَ بِاللَّهِ شَيْئًا وَلاَ يَسْرِقْنَ وَلاَ يَزْنِينَ وَلاَ يَقْتُلْنَ أَوْلاَدَهُنَّ وَلاَ يَأْتِينَ بِبُهْتَانٍ يَفْتَرِينَهُ بَيْنَ أَيْدِيهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ وَلاَ يَعْصِينَكَ فِي مَعْرُوفٍ فَبَايِعْهُنَّ
– “Эй Пайғамбар (алайҳис-салом), қачон сизнинг олдингизга мўминалар келиб, сизга ўзларининг Аллоҳга бирон нарсани шерик қилмасликларига, ўғирлик қилмасликларига, зино қилмаслик-ларига, (камбағаллик ёки шарманда бўлишдан қўрқиб) ўз болаларини ўлдирмасликларига ва қўл-оёқлари ўртасида тўқиб оладиган бўҳтонни қилмасликларига (яъни фарзандсизлик сабабли ўз эрларидан ажралиб қолмаслик учун бирон ташландиқ болани топиб, гўё у қўл-оёқлари ўртасидан чиққандек, яъни туққандек эрларига: “Мана шу бола сендан бўлди”, деб бўҳтон қилмасликка) ҳамда бирон яхши ишда сизга итоатсизлик қилмасликларига қасамёд қилсалар, сиз уларнинг қасамёдларини қабул қилинг…”. (Мумтахана:12)
Яна айтади:
إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ
– “(Эй Муҳаммад алайҳис-салом), дарҳақиқат, сизга байъат-қасамёд қиладиган зотлар ҳеч шак-шубҳасиз, Аллоҳга байъат қилурлар – Аллоҳнинг қўли уларнинг қўллари устида бўлур”. (Фатҳ:10)
Бухорий ривоят қилиб, шундай деди: Бизга Исмоил, унга Молик Яҳё ибн Саиддан шундай ривоят қилади. Менга Убода ибн Валид, унга отаси Убода ибн Сомитдан хабар беришича:
»بَايَعْنَا رَسُولَ اللَّهِ r عَلَى السَّمْعِ وَالطَّاعَةِ، وَالْمَنْشَطِ وَالْمَكْرَهِ وَأَنْ لاَ نُنَازِعَ الْأَمْرَ أَهْلَهُ، وَأَنْ نَقُومَ أَوْ نَقُولَ بِالْحَقِّ حَيْثُمَا كُنَّا لاَ نَخَافُ فِي اللَّهِ لَوْمَةَ لاَئِمٍ«
«Расулуллоҳ ﷺга хурсандчиликда ҳам, хафачиликда ҳам қулоқ солиб итоат этишга, иш эгаларидан иш талашмасликка, қаерда бўлсак ҳам Аллоҳнинг йўлида маломатчининг маломатидан қўрқмай ҳақиқатни адо этиб, ҳақиқатни айтишга Байъат қилдик». Муслим Абдуллоҳ ибн Амр ибн Осдан Расулуллоҳ ﷺнинг шундай деганларини ривоят қилган:
»…مَنْ بَايَعَ إِمَامًا فَأَعْطَاهُ صَفْقَةَ يَدِهِ، وَثَمَرَةَ قَلْبِهِ، فَلْيُطِعْهُ إِنِ اسْتَطَاعَ، فَإِنْ جَاءَ آخَرُ يُنَازِعُهُ فَاضْرِبُوا عُنُقَ الْآخَرِ«
«Ким имомга Байъат қилиб, унга қўлини ва қалб қўрини берса, қодир бўлганича унга итоат қилсин. Агар бошқаси келиб ундан халифаликни талашса, кейингисини бўйнига уринглар». Муслим Абу Саид Худрийдан Расулуллоҳ ﷺнинг шундай деганларини ривоят қилади:
«إِذَا بُويِعَ لِخَلِيفَتَيْنِ فَاقْتُلُوا الْآخَرَ مِنْهُمَا»
«Агар икки халифага Байъат берилса, улардан кейингисини ўлдиринглар». Муслим Абу Ҳозимдан шундай ривоят қилади: «Мен Абу Ҳурайра билан беш йил бирга бўлдим. У киши Пайғамбар ﷺнинг шундай деганларини айтиб берди:
«كَانَتْ بَنُو إِسْرَائِيلَ تَسُوسُهُمُ الأنْبِيَاءُ كُلَّمَا هَلَكَ نَبِيٌّ خَلَفَهُ نَبِيٌّ وَإِنَّهُ لا نَبِيَّ بَعْدِي وَسَتَكُونُ خُلَفَاءُ فَتَكْثُرُ قَالُوا فَمَا تَأْمُرُنَا قَالَ فُوا بِبَيْعَةِ الأوَّلِ فَالأوَّلِ أَعْطُوهُمْ حَقَّهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ سَائِلُهُمْ عَمَّا اسْتَرْعَاهُمْ»
«Бану Исроилга пайғамбарлар сиёсат юргизарди. Қачон бир пайғамбар ҳалок бўлса, ортидан бошқа бир пайғамбар келарди. Мендан кейин эса пайғамбар йўқ. Халифалар бўладилар. Кўп бўладилар. (Саҳобалар бизни нимага буюрасиз? — деб сўрашди. Айтдиларки): Энг биринчисининг, яна биринчисининг Байъатига вафо қилинглар. Уларнинг ҳақларини ўзларига беринглар. Зеро, Аллоҳ улардан раият (фуқаро)ни қандай бошқарганлари ҳақида сўрайди», дедилар. Демак, Қуръондаги ва суннатдаги нусусларда халифа сайлашнинг тариқати байъат эканлиги очиқ-ойдин келган. Буни барча саҳобалар жуда яхши тушунишган ва шу асосда юришган. Буни Хулафои рошидинларга берилган байъатда аниқ кўриш мумкин.
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги медиа офиси
03.01.2021й
Халифалик давлатини тилларингизга жойлаган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин!
Ғарбнинг фисқ-фасод омили бўлмиш лойиҳаларини амалга оширишда Халқаро меҳнат ташкилотининг роли
Насроний ва кофирларни байрамлари билан табриклаш тўғрисидаги саволга жавоб
Республика президентлиги сайловлари ҳукми