Халифалик Давлатида моллар

Халифалик Давлатида моллар
ХИРОЖ
(2)
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم
Сулҳ хирожи
Сулҳ хирожи аҳолиси билан сулҳ тузилган ҳар бир ерга солинади. Сулҳ хирожи мусулмонлар ва улар билан сулҳ тузган кишилар орасида келишилган битимга мувофиқ бўлади. Агар ер аҳли ўз ерлари устидан бериладиган хирож эвазига ер мусулмонларники бўлишига сулҳ тузса, у ҳолда, гарчи бу ер мусулмонларга Исломга кириш, сотиб олиш ёки бошқа йўллар билан ўтса ҳам, ер қиёматгача хирожий бўлиб қолади.
Аҳоли уларга белгиланган маълум бир хирож эвазига ер ўзларининг қўлларида қолишига сулҳ тузса, мана бу хирож жизя ўрнида бўлади ва ер аҳлининг Исломга кириши ёки ерни мусулмонга сотиши билан хирож соқит бўлади. Ибн Можа Ало ал-Ҳазрамийдан ривоят қиладики: «Расулуллоҳ ﷺ мени Баҳрайн ва Ҳажарга юбордилар. Мен улардан бири Исломга кирган ака-ука орасида бўлган боғда бўлдим. Мен мусулмондан ушр ва кофирдан хирож олардим». Бунинг сабаби, Баҳрайн ва Ҳажар ерлари сулҳ орқали фатҳ қилинган эди. Аммо ерни кофирга сотишса, албатта ернинг хирожи боқий қолади ва соқит бўлмайди. Чунки кофир хирож ва жизя аҳлидандир.
Хирож ушрдан фарқ қилади. Ушр ернинг ҳосилидан олинади. Ушр ерлари қуйидагилар:
а) Араб ярим ороли, чунки улар бутпараст бўлишган, уларга фақат Ислом буюрилган. Расулуллоҳ ﷺ бу ерда уруш қилиб ва бир қанча жойларни фатҳ қилган бўлсалар ҳам ерга хирож белгиламаганлар.
б) Исломга ихтиёрий равишда кирган аҳоли ери. Масалан, Индонезия ва Жанубий-шарқий Осиё. Расулуллоҳ ﷺ айтганларки: «Инсонлар токи: «Ла илаҳа иллаллоҳ», дегунигача уларга қарши урушишга буюрилдим. Кимки, «Ла илаҳа иллаллоҳ» деса, ҳақиқатда мендан жонини ва молини шаръан ҳақли бўлмаган вақтда сақлаб қолади, деб эътибор қилинади. Ухровий ҳисоб-китоби эса, Аллоҳга ҳаволадир.
в) Куч билан босиб олинган ва халифа уни жангчиларга бўлиб берган ерлар. Масалан, Хайбар ери. Халифа жангчиларга бир бўлагига эга бўлишга рухсат берган ер. Масалан, Умар Шом жангчиларига Химсдаги Ирбид дарёси қирғоқларини ва Дамашқдаги Барода ўтлоқларини эгаллашга рухсат берганлар.
г) Аҳоли берадиган хирож эвазига ерга эгалик аҳлининг ўз қўлларида қолишига сулҳ тузган жойлар. Чунки Исломни қабул қилсалар ёки ерни мусулмонга сотсалар, у ер ушр ерига айланади.
д) Мусулмон экинзорга айлантирган қаровсиз ер. Расулуллоҳ ﷺ «Кимки ҳеч кимники бўлмаган ерни тирилтирса, у шу ерга ҳақлидир», деганлар. Бухорий ривоят қиладилар: «Кимки ҳеч кимники бўлмаган ерни ободонлаштирса, у шу ерга ҳақлидир».
Мана бу айтиб ўтилган ушр ушрлигича қолади Лекин кофир куч билан босиб олинган ерлардаги мусулмондан ушрий ерни сотиб олса, у бу ердан хирож беради. Чунки кофир учун хирож бериш вожибдир. Кофирдан ушр олинмайди. Чунки ушр закотдир, кофир эса, закот аҳлидан эмас. Ушр ва садақа мусулмон учун покланишдир. Аммо кофир мусулмондан куч билан босиб олинмаган бошқа ушрий ерни сотиб олса, у мана шу ерга хирож ҳам, ушр ҳам бермайди. Чунки ушрий ердан хирож берилмайди. Кофирга закот вожиб эмас. Худди кофир мусулмондан чорва ҳайвонларини сотиб олганда унга закот вожиб бўлмаганидек.
Хирож ва ушрнинг жамланиши
Фатҳ қилинганда кофирлар эга бўлган, куч билан босиб олинган ерга уруш тугаши биланоқ хирож қўйилади. Агарда ер кофирларнинг қўлларида қолса, экин экиладими ёки экилмайдими, хирож олинади. У ердан ушр олинмайди, чунки ушр закот ҳисобланади. Кофирлар эса, закот аҳлидан эмас. Агарда улар Исломга кирсалар ёки ерни мусулмонга сотсалар, у ердан хирож соқит бўлмайди. Чунки куч билан босиб олинган, деган сифат ердан хирож доим олинишини тақозо этади. Шундай ҳолат юз берса, у ердан хирож билан бирга ушр ҳам олинади. Чунки хирож ерга вожиб бўлган ҳақдир. Ушр эса, мусулмон еридан чиққан ҳосилга вожиб. Оятлар ва ҳадислар ҳам шуни тақозо қилади ва иккита ҳақ орасида зиддият йўқдир. Чунки у иккови хилма-хил икки сабабга кўра вожиб. Буни мисоли шунга ўхшайди: агарда, эҳром боғлаган киши бировга мулк бўлган овни Ҳарамда ўлдириб қўйса, унинг қийматини эгасига бериши вожиб, жазо эса, Аллоҳнинг ҳаққидир. Аммо Ҳанафийлар ушр ва хирож орасини жамламасликка Расулуллоҳ ﷺдан «мусулмон ерида хирож ва ушр жамланмайди» деган сўзларини далил қилиб келтиришган ҳадисларига тўхталсак, албатта, у ҳадис эмасдир ва ҳадис ҳофизлари ҳам бу Расулуллоҳ ﷺнинг сўзларидан эканлигини исбот қилишмаган.
Аввало, хирож адо қилинади. Агар хирож тўлангандан сўнг ушр бериладиган мева ва экиндан чиққан фойда нисобига етган бўлса, ундан закот олинади. Агар нисобига етмаган бўлса, ундан закот олинмайди.
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги матбуот бўлими
05.04.2022й
Насроний ва кофирларни байрамлари билан табриклаш тўғрисидаги саволга жавоб
Республика президентлиги сайловлари ҳукми
Республика президентлиги сайловлари ҳукми
Муслима синглимиз Роҳиланинг вафоти муносабати билан чуқур таъзия изҳор қиламиз