ИСЛОМИЙ ЖАМОАТ
بسم الله الرحمن الرحيم
ИСЛОМИЙ ЖАМОАТ
Исломда ижтимоий алоқалар туркумининг давоми
Рукнимизнинг ўтган сонида муслима аёлнинг исломий жамиятдаги ўрни мавзусини бошлаган эдик. Мақоламизнинг ушбу сонида ҳам муслима аёлнинг исломий жамоатдаги мавқеси мавзусини давом эттирамиз.
3. Эркак ва аёл ҳаром иш қилиб қўймасликлари учун шубҳали жойларга бормасликка, бирор шубҳали ишни қилмасликка, бирор шубҳали ҳолатга ўралашиб қолмасликка уларни буюрган. Аллоҳга осийлик қилмасликлари учун шубҳали жойлардан йироқ бўлишларига ва бундан эҳтиёт бўлмоқликларига буюрган.
Расулуллоҳ с.а.в. шундай деганлар:
“إِنَّ الْحَلَالَ بَيِّنٌ وَإِنَّ الْحَرَامَ بَيِّنٌ, وَبَيْنَهُمَا مُشْتَبِهَاتٌ لَا يَعْلَمُهُنَّ كَثِيرٌ مِنْ النَّاسِ, فَمَنْ اتَّقَى الشُّبُهَاتِ فقد اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وَعِرْضِهِ وَمَنْ وَقَعَ فِي الشُّبُهَاتِ وَقَعَ فِي الْحَرَامِ, كَالرَّاعِي يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى يُوشِكُ أَنْ يَرْتَعَ فِيهِ. أَلَا وَإِنَّ لِكُلِّ مَلِكٍ حِمًى, أَلَا وَإِنَّ حِمَى اللَّهِ مَحَارِمُهُ”
“Ҳалол ҳам, ҳаром ҳам аниқ бўлди. Улар ўртасида шубҳали нарсалар (яъни ҳалол ёки ҳаромлигини билиб бўлмайдиган ишлар) бўлиб, кўп одамлар уларни билмайдилар. Кимки шубҳалардан сақланса, дини ва номусини пок сақлабди. Кимки шубҳали нарсаларга ўралашса, ҳаромга тушиб қолади. У гўёки қўриқхона атрофида қўй боқаётиб, унга кириб қолиши мумкин бўлган чўпон кабидир. Огоҳ бўлингизким, ҳар бир подшоҳнинг қўриқхонаси бор. Огоҳ бўлингизким, Аллоҳнинг қўриқхонаси – У ҳаром қилган нарсалардир”. (Муслим ривояти).
Бу ердаги шубҳа уч турга бўлинади:
Биринчиси: Бирор нарсанинг ҳаром ёки мубоҳлигида ёхуд бирор ишнинг фарз ёки ҳаромлиги, макруҳ ёки мандублиги ёхуд мубоҳлигида шубҳаланиш. Нарсанинг сифатида ёки феълнинг ҳукмида бундай шубҳанинг мавжудлиги улар ҳақидаги Аллоҳнинг ҳукми маълум бўлгунга қадар уларга яқинлашмасликни тақозо этади. У нарса ёки иш ҳақидаги Аллоҳнинг ҳукми аниқ бўлгандан кейингина уларга хотиржам яқинлашса бўлади. Бу ҳукмни ижтиҳод қилиш орқали билиб оладими ёки у нарса ёки иш ҳақида Аллоҳнинг ҳукмини мужтаҳиддан ёки ҳукмни биладиган шахсдан сўраб оладими, бунинг фарқи йўқ. Ҳукмни айтган шахс муқаллид бўладими ёки омий бўладими, фарқи йўқ. Фақат сўровчи унинг тақвосига ёки ўша ҳукмни билишига ишонса бўлди.
Иккинчиси: Ҳаром ишга қўшни бўлган мубоҳ амал бажарилса, ҳаромга олиб боради, деган гумон бўлгани учун мубоҳ ишни бажариб, ҳаромга тушиб қолишдан шубҳаланиш. Масалан, пулни рибо (судхўрлик) билан шуғулланадиган банкка омонат қўйиш ёки узумни ароқ заводи бўлган савдогарга сотиш ёки ёш қизга давоматли равишда хафталик ёки кундалик дарс беришга ўхшаш ишлар. Бунга ўхшаш ишлар аслида мубоҳ бўлиб, уларни қилиш жоиз. Лекин тақво юзасидан пок бўлиш учун уларни қилмаслик яхшироқдир.
Учинчиси: Одамлар бирор мубоҳ амал хусусида у тақиқланган иш, деб шубҳаланишлари. Шу туфайли, одамлар ёмон гумонга бориб қолишларидан қўрқиб, шахс бу мубоҳ амалдан четлашади. Масалан, бир киши бузуқ жой деб шубҳа қилинган жойдан ўтади. Кейин одамлар уни фосиқ деб гумонсирайдилар. Натижада одамлар унинг ҳақида шундай гапни айтишларидан қўрқиб, мубоҳ ишдан узоқлашади. Ёки бир киши хотини ёки маҳрамлари юзларини ҳам тўсиб олишларига қаттиқ туради. У юз аврат эмаслигини билади. Лекин у одамлар “фалончининг хотини ёки синглиси очиқ”, деб гапиришларидан қўрқиб, қаттиқ туради.
Бу масаланинг икки жиҳати бор:
Биринчиси — одамлар ҳаром ёки макруҳ деб шубҳаланаётган нарса ҳақиқатда шаръан ҳаром ёки макруҳ бўлмоқлиги. Шахс бирор мубоҳ ишни қилса, одамлар тақиқланган ишни қилди, деб тушунишади. Шахс ушбу ҳолатда одамларнинг гумонсирашларидан қўрққани туфайли мубоҳ ишни қилишдан сақланади ёки бу ишни уларга тушунтириб беради. Пайғамбар с.а.в. айтадилар:
“عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ أَنَّ صَفِيَّةَ بِنْتَ حُيَيٍّ زَوْجَ النَّبِيِّ أَخْبَرَتْهُ أَنَّهَا جَاءَتْ رَسُولَ اللَّهِ تَزُورُهُ وَهُوَ مُعْتَكِفٌ فِي الْمَسْجِدِ فِي الْعَشْرِ الْغَوَابِرِ مِنْ رَمَضَانَ فَتَحَدَّثَتْ عِنْدَهُ سَاعَةً مِنْ الْعِشَاءِ ثُمَّ قَامَتْ تَنْقَلِبُ فَقَامَ مَعَهَا النَّبِيُّ يَقْلِبُهَا, حَتَّى إِذَا بَلَغَتْ بَابَ الْمَسْجِدِ الَّذِي عِنْدَ مَسْكَنِ أُمِّ سَلَمَةَ زَوْجِ النَّبِيِّ مَرَّ بِهِمَا رَجُلَانِ مِنَ الْأَنْصَارِ, فَسَلَّمَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ثُمَّ نَفَذَا, فَقَالَ لَهُمَا رَسُولُ اللَّهِ : عَلَى رِسْلِكُمَا إِنَّمَا هِيَ صَفِيَّةُ بِنْتُ حُيَيٍّ. قَالَا: سُبْحَانَ اللَّهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَكَبُرَ عَلَيْهِمَا مَا قَالَ. قالَ: إِنَّ الشَّيْطَانَ يَجْرِي مِنْ ابْنِ آدَمَ مَبْلَغَ الدَّمِ. وَإِنِّي خَشِيتُ أَنْ يَقْذِفَ فِي قُلُوبِكُمَا”
“Али ибн Ҳусайн ривоят қилади. Унга Набий А.нинг хотинлари Сафийя бинти Хуяй хабар берди: Расулуллоҳ с.а.в. Рамазоннинг охирги ўн кунида масжидда эҳтикоф қилиб ўтирганларида, Сафийя ул зотни зиёрат қилгани келди. Расулуллоҳ с.а.в. ҳузурларида кечқурун бир соатча гаплашишди, кейин қайтмоққа чоғланди. Пайғамбар с.а.в. уни кузатиб қўйгани турдилар. Пайғамбар с.а.в.нинг хотинлари Умму Саламанинг уйи олдидаги масжид эшигига етишди, уларнинг олдиларидан икки ансорий ўтиб қолди. Улар Расулуллоҳ с.а.в.га салом бериб ўтиб кетишди. Шунда Расулуллоҳ с.а.в. уларга: “Шошманглар, бу Сафийя бинти Хуяй”, дедилар. Улар: “Субҳаналлоҳ, эй Расулуллоҳ”, дедилар. У зотнинг бу гаплари уларга оғир ботди. Шунда Расулуллоҳ с.а.в. “Шайтон одам боласининг қон томирида юради. Мен сизларнинг қалбларингизга у шубҳа ташлашидан қўрқдим”, дедилар” (муттафақун алайҳ).
Бу ҳадисдан тушуниладики, Расулуллоҳ с.а.в. шубҳадан ҳоли бўлишларига қарамасдан, икки саҳобаларида пайдо бўлиб қоладиган шубҳани бартараф этдилар.
Иккинчиси — одамлар ман этилган деб шубҳаланган нарса аслида тақиқланмаган бўлади. Лекин киши одамлар у тақиқланган ишни қилди, деб айтишларидан қўрқади ва ман этилгани учун эмас, балки одамларнинг гапи учун бу ишдан узоқлашади. Шубҳали деб эътибор қилинадиган бу каби ишлардан узоқлашиш дуруст эмас. Балки шариат буюрган шаклда уни бажариш ва одамларга ҳисоб бермаслик лозим. Аллоҳ мана шунга кўра пайғамбарга танбеҳ берган.
Аллоҳ Таоло дейди:
وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ
– “Аллоҳдан қўрқишингиз ҳақроқ бўлгани ҳолда, сиз одамлар (таъна қилишлари)дан қўрққан эдингиз”. (Ахзоб:37)
Бу шуни билдирадики, агар мусулмон бирор нарсани шариат тақиқламаган деб билса – гарчи барча одамлар уни тақиқланган деб айтсалар ҳам – уни қилиши керак.
Агар эркак ва аёл шариат қайтарган бу шубҳалардан сақлансалар, бу сақланиш уларни гуноҳдан асрайди ва уларни юксак фазилатлар соҳибларига айлантиради.
4. Эркак ва аёлнинг жинсий алоқасини балоғат ёшидаёқ никоҳ доирасига чеклаш учун барвақт турмуш қуришга тарғиб этган. Бу билан жинсий ғариза ғалаёни бошланган даврдаёқ ушбу жинсий қараш турмуш қуриш доирасига чекланади ва шу тарбияни топади. Пайғамбар с.а.в. айтганларки: “Эй ёшлар жамоаси, сизлардан ким боатга (яъни уйланиш юкини кўтаришга) қодир бўлса, уйлансин” (муттафақун алайҳ). Маҳрларни камайтиришга тарғиб қилиш билан уйланиш ишини бутунлай енгиллатди.
Пайғамбар с.а.в. дедилар:
“أعظم النساء بركة أيسرهن صداقاً”
“Сизларнинг баракалироғингиз маҳри озларингиздир” (Ҳоким ривояти)
5. Шароитлар уйланишга имкон бермайдиган кишиларни иффатли бўлишга ва ўзларини тийишга буюрган.
Аллоҳ Таоло дейди:
وَلْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لاَ يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّى يُغْنِيَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ
– “Никоҳ(га керакли мол-давлатни) топа олмаган кишилар то Аллоҳ уларни Ўз фазлу карами билан бой-бадавлат қилгунича ўзларини (ҳаромдан, зинокорликдан) пок тутсинлар!”. (Нур:33)
Жинсий ғаризани муолажа қилиш учун уларни рўза тутишга буюрган. Токи ғаризани жиловлашда рўза ибодатидан мадад олиб, нафсни ундан кўра олийроқ ва юксакроқ иш билан машғул қилсинлар. Бу иш инсоннинг Аллоҳга бўлган алоқасини тоат-ибодатлар билан кучайтиришдир.
Пайғамбар с.а.в. шундай деганлар:
“يَا مَعْشَرَ الشَّبَابِ مَنْ اسْتَطَاعَ منكم الْبَاءَةَ فَلْيَتَزَوَّجْ فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلْبَصَرِ, وَأَحْصَنُ لِلْفَرْجِ, وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَعَلَيْهِ بِالصَّوْمِ, فَإِنَّهُ لَهُ وِجَاءٌ”
“Эй ёшлар жамоаси, сизлардан ким боатга қодир бўлса, уйлансин. Чунки у кўзни тўсгувчи ва авратни сақлагувчидир. Кимки қодир қолмаса, рўза тутсин. Чунки у унинг учун (тойилишдан) сақловчидир” (муттафақун алайҳ).
Рўза жинсий ғаризани сиқувга олиш учун тутилмайди. Балки инсонни нав ғаризасининг тушунчаларидан машғул қилиб турадиган диндорлик ғаризасига тааллуқли тушунчаларни пайдо қилиш учун тутилади. Шунда нав ғаризаси уни безовта қилиб, озор берадиган даражада қўзғалмайди. Рўза тутишдан мақсад жисмни заифлаштириш эмас. Чунки тунда овқатланиш ва керакли озуқа миқдорини олиш кундузи овқатланишдан халос этади. Демак, рўза тутиш орқали организм заифлашмайди. Лекин ихтиёрий рўза тутиш туфайли руҳий тушунчалар аниқ пайдо бўлади.
Ҳизб ут—Таҳрирнинг Ўзбекистондаги медиа офиси. Муслим
16.12.2018
Халифалик давлатини тилларингизга жойлаган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин!
Ғарбнинг фисқ-фасод омили бўлмиш лойиҳаларини амалга оширишда Халқаро меҳнат ташкилотининг роли
Насроний ва кофирларни байрамлари билан табриклаш тўғрисидаги саволга жавоб
Республика президентлиги сайловлари ҳукми