Муаммо ресурс етишмовчилигида эмас, давлат тузуми ва хоинона шартномаларда
Муаммо ресурс етишмовчилигида эмас, давлат тузуми ва хоинона шартномаларда
بسم الله الرحمن الرحيم
Хабар: Ўзбекистон Олий Мажлиси Сенати 18 ноябрь кунги мажлисда мамлакатнинг энергия таъминоти билан боғлиқ муаммоларни муҳокама қилди. Сенатор Маҳмуд Парпиевга кўра, Давлат дастурининг энергетика соҳасида рақобат муҳитини ривожлантиришга доир банди бажарилмаган, бу эса Ўзбекистондаги газ ва электр таъминоти билан боғлиқ аҳволга таъсир қилмоқда. Маҳмуд Парпиев Энергетика вазирлигига мурожаат қилиб, муаммони ҳал қилиш учун қандай чоралар кўрилаётгани ҳақида сўради.
Энергетика вазири ўринбосари Шерзод Ходжаевнинг маълум қилишича, Осиё тараққиёт банки, Жаҳон банки ва Европа тикланиш ва тараққиёт банкининг техник кўмаги билан, 20 дан ортиқ хорижий экспертлар ва нуфузли консалтинг компаниялари жалб қилингани ҳолда, «Электр энергетикаси тўғрисида»ги ва «Табиий газ тўғрисида»ги қонунларнинг янги таҳрирлари тайёрланган. (Газета.уз)
Изоҳ: Кўриниб турганидек, давлат дастурида газ ва электр муаммоси энергетика соҳасидаги рақобат билан ҳал қилиниши белгиланган. Бундай ёндашув, Ўзбекистон энергетика бозорига капиталист ширкатларни жалб этилишини талаб қилади. Бу эса, ўз навбатида тармоқларни модернизация қилиш учун халқаро банклардан йирик миқдорда қарзлар олишга олиб келади. Шундай ҳам бўлди, фоизли қарзлар олинди, нуфузли консалтинг компаниялар Ўзбекистонга қизиқиш билдирди. Бироқ ҳукумат қўйган давлат билан шерикчилик қилиш шарти инвесторларга маъқул келмади. Шу сабабдан Шерзод Ходжаев ҳукумат тарафидан инвесторларга маъқул келадиган тартибни ишлаб чиқишдан ўзга чора йўқлигига ишора қиляпти. Аммо бу чора газ ва электр билан боғлиқ вазиятни юмшатиши ҳақида сўз очмади. Боиси, Ўзбекистон ҳукумати Ғарб давлатларининг «тавсиялари» асосида капиталистик иқтисодиёт йўлидан бориб боши берк кўчага кириб қолди. Чунки капиталистик иқтисод низомида ресурслар тақсимоти «нарх механизми»га асосланади. Яъни ресурсларни қўлга киритиш нархга боғлаб қўйилди. Кимда ресурсларни қўлга киритиш имконияти кенг бўлса ўшалар катта ресурсларга эгалик қилади. Натижада бир гуруҳ одамлар қўлида улкан бойликлар тўпланиб қолди. Бу бузуқ тузум Ғарбда бутун ресурсларни саноқли ширкатлар қўлга киритишини таъминлаган бўлса, эндиликда бу ширкатлар Ўзбекистон энергетика бозорида фаол иштирокчи бўлишга интиляпти. Ўзбекистонда қайта тикланувчи энергия манбаларига ва иссиқлик электр станцияси қурилишига сармоя ётқизишни кўзлаган араб ва турк компаниялари билан ўтказилаётган музокараларда ҳам АҚШ компаниялари делегациялари фаол қатнашаётгани кузатиляпти. Мазкур Ғарб ширкатлари Ўзбекистон халқига улкан қарздорлик келтираётган соҳа модернизациясини ва аҳолига бериладиган газ ва электр нархларини оширишни талаб қилади. Тармоқни модернизация қилиш ишлари коррупция сабаб ўлда-жўлда бажарилаётган бўлса, ҳукуматнинг сиёсий рейтинг учун ташкил қилган тадбиркорлик субъектлари газ ва электрга бўлган тақчилликни кескин оширди. Оқибатда ҳукумат капиталист ширкатлар талабларини қабул қилишдан ўзга чораси қолмаяпти. Буни англаган айрим ўзбекистонликлар жамиятни янги вазиятларга тайёрлаш учун “арзон бўлиб йўқ бўлганидан кўра, қиммат бўлса ҳам бор бўлгани яхши-ку” деган адаштирувчи фикрлар тарқатяпти. Яъни газ ва электрни қимматга бўлса ҳам таъминланишига эришишни ёқламоқдалар.
Ўзбекистоннинг энг йирик конларини Россия компанияларига берилгани ҳам дард устига чипқон бўлди. Чунки бу компаниялар фойдали қазилмаларни қанча миқдорда қазиб олаётганлигини ошкор қилмаслигидан ташқари Ўзбекистоннинг нефт ва газ экспортига ҳам хўжайинлик қилишади. Ўзбекистоннинг бундай ожизлиги туғруқхоналарда чақалоқлар музлаб, аҳоли эса ис газидан заҳарланиб ўлаётган бир вазиятда халқни газ ва электрдан маҳрум қилишда, Россия ва Хитой билан тузилган шарномаларга эса, амал қилишда давом этяпти. Ўзбекистон газ ва электр энергияси экспортини фақат Қозоғистон, Тожикистон ва Афғонистонга тўхтата олди холос…
Халқимиз эса, муаммонинг негизини ўрганишга эътибор қаратмай, унга капиталистик тузум доирасида ечим берилишини талаб қилиш билан кифояланяпти. Ҳолбуки, муаммо ресурс етишмовчилигида эмас, балки давлат тузуми ва мустамлакачи давлатлар билан тузилаётган шартномаларда. Агар давлат тўғри асосга қурилса ресурсларни халққа адолатли тақсимлаш амалга ошади. Нефть-газ хомашёсини қазиб олиш ва маҳсулот ишлаб чиқаришдаги қарамлик ҳам тугатилади. Бу тўғри тузум Ислом бўлиб, мавжуд ресурсларни адолат билан тақсимлаш ва аҳолининг барча қатламлари ҳақида қайғуриш бу тузумнинг асосларидан ҳисобланади. Аллоҳ Таоло инсониятни ҳидоятга бошлаши учун юборган Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қилиб айтадилар:
المسلمون شركاء في ثلاث،في الماء، والكلإ، والنار
“Мусулмонлар уч нарсада шерикдирлар: сув, ўт-ўлан ва оловда” (Аҳмад, Абу Довуд ва Ибн Можалар ривояти, саҳиҳ)
Шундай экан, мусулмонлар Роббилари тарафидан ўзларига инъом қилинган бойликларга ва ҳақ-ҳуқуқларига эришиши учун Рошид Халифаликни тиклаш билан Исломий ҳаётни қайта бошламоқлари зарур. Акс ҳолда капиталист ширкатларнинг молиявий найранглари ҳамда мустамлакачи давлатларнинг сиёсий ва иқтисодий тажовузидан қутулиш имконсиз бўлиб қолаверади.
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги матбуот бўлими аъзоси Абдураҳмон
28.11.2022й
