Таълим қиммат бўлса саводсизлик ривожланади
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
Таълим қиммат бўлса саводсизлик ривожланади
Дарҳақиқат, никоҳ қимматлашса зино ривожлангани каби, таълим қимматлашгани сари саводсизлик ҳам ривожланаверади. Ўзбекистонда саводсизликнинг ривожланиши, таълимнинг тобора қимматлашаётгани билан чамбарчас боғлиқлигини бугунги кун кўрсатиб турибди. 2014 йил 1 сентябрдан иш ҳақи ва унга тенглаштирилган тўловларнинг ошиши муносабати билан ўқув-шартнома пуллари миқдори ҳам оширилди. “Озодлик” тарқатган хабарга кўра, “Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан 2014/2015 ўқув йили учун олий таълим муассасаларида таълим йўналишлари ва мутахассисликлар бўйича битта талабани бир йиллик ўқитиш қиймати тасдиқланди. 1 сентябрдан бошлаб бакалавриат таълим йўналишлари бўйича контракт миқдори 5,050,000 сўмдан 7,450,000 сўмгача этиб белгиланган.
Ўтган ўқув йилида энг қиммат контракт миқдори халқаро муносабатлар¸ жаҳон иқтисодиёти ва халқаро иқтисодий муносабатлар йўналиши бўйича 6 миллион 750 минг сўмни ташкил этгани инобатга олинса¸ бу йилги контракт пулининг 700 000 сўмга ошгани кўрилади.
Магистратура таълим йўналишлари бўйича энг қиммат контракт миқдори эса ўтган йилги 7 миллион 420 минг сўмдан 8 миллион 190 мингга чиқарилди.”
Ойлик ошибди, деган янгилик давлат ташкилотлари ишчи-ходимларини аллақачон хурсанд қилмай қўйганидай, фарзандлари олий таълим муассасаларида шартнома асосида ўқийдиган ота-оналар бу янгиликни хавотир билан кутиб оладилар. Чунки хавотир олишга асослар етарли. Ота-она ўзи шундай ҳам ҳозирги шартнома пулини тўлашда қийналиб турган бўлса, бунинг устига фарзандининг ўқишга қатнаши, озиқ-овқати, сессия пайтида домлаларга пул, хуллас ҳаммаси учун яхшигина пул топиш керак.
Маълумотларга кўра, битирувчиларнинг 10% игина олий таълим муассасаларида ўқишни давом эттиришади. Жами талабаларнинг тахминан 70% пуллик-шартнома асосида ўқишади. Бундан кўриниб турибдики, абитуриентларга грант (давлат ҳисобидан) ўринларини ажратиш йилдан-йилга қисқартирилиб, пуллик-шартнома ўринлари эса кўпайтирилмоқда. Бунинг устига, ҳар ойлик ошганда шартнома миқдори ҳам ошиб бормоқда. Ҳисоб китобларимизга кўра, олти йилда бу миқдор тахминан 650% га, яъни 6,5 баробарга ошиб кетган. Лекин аҳоли даромадининг ўсиши, инфляция ҳисобига, тўқсонинчи йилларда қолиб кетган. Аҳолининг ҳақиқий даромади бугунги кундаги шартнома пулини тўлашга йўл қўймайди.
Эсингизда бўлса, бундан 5 йил олдин шартнома пули ўртача бир ярим баробарга оширилган эди, бу эса Каримовнинг: “Ёшларимиз биздан кўра кучли, доно ва албатта бахтли бўлишлари шарт!”, деган “машҳур” жумлаларига умуман тескари иш тутилганини кўрсатиб турибди. Нимага? Нима, президентнинг гапи гап эмасми? Ёки бу нарса президентнинг тили бошқа, дили бошқалигини кўрсатадими? Ахир, президент жаноблари таълимни қимматлашиши саводсизликни ривожлантиришини билмайдиларми? Бу саволга жавоб шуки, айнан шуни билгани учун таълим олишни атайлаб қимматлаштиришга кенг йўл очиб бермоқда. Чунки саводсиз халқни бошқариш анча осон бўлади, халқ устида хоҳлаган ишини қилиш мумкин бўлади. Шунингдек, ҳозирги олий таълим муассасалари жамиятга итоаткор қулларни ёки порахўрларни, ёки бўлмаса порахўр хизматкорларни етказиб беришдан бошқасига ярамайдиган аҳволга келиб қолган.
Халқнинг бош оғриғига айланган бундай муаммоларга Исломда аллақачон ечим берилган. Масалан, Ислом давлати мавжуд бўлган пайтда, талабага таълим олиши мобайнидаги барча харажатларини давлат таъминларди. Таълим олиш барчага мажбурий ва бепул эди. Таълим программасининг асоси Ислом ақидаси эди. Ҳаёт майдонида керак бўладиган билимларни эгаллаш ҳар бир муслим ва муслимага фарз бўлиб, буни ҳаммага таъминлаш давлатга фарз эди.
Шунингдек, «Халифалик давлати дустури лойиҳаси» дан:
177-модда. Хоҳ эркак, хоҳ аёл бўлсин ҳар бир шахснинг ҳаёт майдонида зарур билимларга эга бўлиши фарздир. Шунинг учун бошланғич ва ўрта босқичларда таълим олиш барчага мажбурийдир. Бу таълимни барчага бепул таъминлаш давлат зиммасидадир. Олий таълим ҳам имкони борича барчага бепул таъминланиши лозим.
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги медиа офиси Фаррух
08.08.2014й.
