ТАШҚИ ТИЖОРАТ
ТАШҚИ ТИЖОРАТ
Ташқи тижорат сиёсати (давоми)
(“Исломда иқтисод низоми” туркумидан)
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم
وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الآخِرَةَ وَلاَ تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَأَحْسِنْ كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ
إِلَيْكَ وَلاَ تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ
– “Аллоҳ сенга ато этган молу давлат билан охиратни истагин ва дунёдан бўлган насибангни унутма. Аллоҳ сенга эҳсон қилгани каби сен ҳам эҳсон қил. Ерда бузғунчилик қилишга уринма, чунки Аллоҳ бузғунчиларни суймас”. (Қасос:77)
3. Миллий иқтисод:
Миллий иқтисод назарияси оғир саноатлар назариясидан келиб чиққан “ривожланишни ҳимоялаш” мафкурасига боғлиқдир. Миллий иқтисод назариётчиларининг қарашлари қуйидагича: Умматнинг иқтисодий ривожланиши унга иқтисодий салтанат билан бирга сиёсий салтанатни ҳам беришни кўзлаши лозим; Ҳар бир мамлакатнинг ривожланиши уч босқични, яъни қишлоқ хўжалиги, сўнг қишлоқ хўжалиги, саноат, сўнг қишлоқ хўжалиги, саноат ва тижорат босқичларини босиб ўтади; Мамлакатлар то савдо флотига, мустамлакаларга, турли хил иқтидорли аҳолиларга эга бўлмагунларига қадар ҳақиқий салтанат соҳиби бўлолмайдилар; Ишлаб чиқарувчи кучлар билан иқтисодий ривожланиш сиёсий салтанатнинг асосий шарти сифатида ўзаро уйғун бўлиши шарт; Халқаро иқтисодий алоқалар рақобат эркинлигидан манфаатдор бўлса-да, рақобатчи давлатларнинг ҳар бири етук ривожланган бўлиши даркор; Ривожланишни янада ўстириш учун саноат ҳимояланиши лозим; Зироатга эса, ҳимояланишнинг ҳожати йўқ; Унинг маҳсулотларини ҳеч бир чеклов ёки шартсиз экспорт қилиш мумкин; Уларнинг нархи эркин бозор шароитларига қараб ўз ҳолига қўйиб берилади. Шунга кўра, миллий иқтисод назарияси моҳиятан саноатга оид назариядир. Унинг таълимоти бўйича кучли бўлишга интилувчи умматлар зироат босқичидан саноат босқичига ўтишлари лозим. Негаки, зироат босқичидаги мамлакатларда ишлаб чиқарувчи – ишчи кучларининг ҳамда табиий ашёлар – хом-ашёларнинг асосий қисми ишлатилмасдан бекор қолади. Шундай бўлгач, ишчи кучлар ва хом-ашёлардан фойдаланиш учун зироатнинг ёнига саноатни ҳам қўйиш керак. Ўзини фақат зироатга бағишлаган мамлакатлардаги иқтисодий имкониятлар ва турмуш даражаси ҳам зироат, ҳам саноатни ушлаган мамлакатдагидек эмас. Демак, миллий иқтисод мамлакатнинг иқтисодий жиҳатдан оёққа туриб олиши учун зироат билан бирга саноат ҳам бўлиши зарурлигини таъкидлайди. У саноатнинг тижоратга оид ҳимояланишини қабул қилиб, фақат саноатга оид экспорт ва импортларгагина керакли чекловлар тайинлайди. Зироатнинг эса, эркин айирбошланишини қабул қилиб, уни ҳеч бир чекловсиз ўз ҳолига қўяди.
Бу назария Исломга тўғри келмайди. Чунки хориж билан зироатга оид айирбошлашларни эркин қўйиш қишлоқ хўжалик маҳсулотларининг хориж билан бўладиган тижоратини давлат назорат қилмаслиги, деганидир. Бундай бўлиши мумкин эмас. Чунки давлат юртга кирадиган ва чиқадиган ҳар бир зироат, саноат ёки бошқа маҳсулотларни тартибга солиб, улардан айримларига рухсат беради, айримларини эса, тақиқлайди. Айни пайтда, у гарчи ўз фуқароларига нисбатан кўз-қулоқ бўлиб туриш билангина кифояланса-да, аҳли ҳарб ва аҳли аҳд савдогарлар ишини бевосита ўзи назорат қилади. Давлатнинг юрт манфаатини кўзлаб саноатни ривожлантириш учун саноат ишларига аралашувига келсак, у бу жиҳатдан Ислом буюрган фуқаролар ишини ғамхўрлик билан бошқаришдан бири ҳисобланади. Бироқ бу иш фақат саноатни ривожлантиришгагина эмас, даъват манфаатига ҳам боғлиқдир. Шундан кўриниб турибдики, миллий иқтисод гарчи саноатнинг бир қисмига кирса-да, Ислом кўрсатган уммат ишларини бошқаришга ҳам дахлдордир. Лекин у даъват манфаатига боғланмагани учун бу борада Исломга зиддир. Зироатга мутлақ эркинлик бериб қўйганлиги учун бу назария бошдан-оёқ Исломга зиддир. Шунга кўра, мусулмонлар бу назарияни қабул қилмайдилар.
(давоми бор)
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги медиа офиси. Салоҳиддин
11.04.2020й
