Ўзбек ҳукуматининг ёшларни китоб ўқишга тарғиб қилиши ортида нима бор?
Ўзбек ҳукуматининг ёшларни китоб ўқишга тарғиб қилиши ортида нима бор?
بسم الله الرحمن الرحيم
Кун.узнинг 2025 йил 5 апрел кунги хабарига кўра, Ёшлар ишлари агентлиги томонидан ўтказиб келинадиган “Ёш китобхон” танловининг 2024-2025 йилги мавсуми ғолиблари аниқланди. Ғолибларнинг ҳар бирига Президент совғаси — BYD Chazor электромобиллари тантанали равишда топширилди. Бундан ташқари, танловда иккинчи ўринга 75 млн сўмдан, учинчи ўринга 50 млн сўмдан, финал босқичи иштирокчиларининг барчасига эса 10 млн сўмдан пул мукофотлари берилди.
Маълумки, президент Мирзиёев ёшлар маънавиятини юксалтириш ва уларнинг бўш вақтини мазмунли ташкил қилиш бўйича 5-та муҳим ташаббусни илгари сурган эди:
1-ташаббус: Ёшларнинг мусиқа, рассомлик, адабиёт ва санъатнинг бошқа турларига қизиқишларини оширишга истеъдодини юзага чиқаришга хизмат қилади;
2-ташаббус: Ёшларни жисмоний чиниқтириш, уларнинг спорт соҳасида қобилиятларини намоён қилишлари учун зарур шароитлар яратишга йўналтирилган;
3-ташаббус: Аҳоли ва ёшлар ўртасида компютер технологиялари ва интернетдан самарали фойдаланишни ташкил этишга қаратилган;
4-ташаббус: Ёшлар маънавиятини юксалтириш, улар ўртасида китобхонликни кенг тарғиб қилиш бўйича тизимли ишларни ташкил этишга йўналтирилган;
5-ташаббус: Хотин-қизларни иш билан таъминлаш масалаларини назарда тутади.
Мирзиёев режими юқоридаги ташаббусларни гўё ёшлар учун “ғам” чекиб илгари сураётганини иддио қилаётган бир пайтда, ёшларнинг диний таълим олишларига ҳам қаттиқ қаршилик қилмоқда. Ҳатто ёшларга жума ва таровеҳ намозини ўқиш учун масжидга боришни таъқиқлади. Унинг асосий хавотири ва мақсади ёшларни “ёт ғоя”лардан, яъни сиёсий Исломдан “сақлаш” эканига шубҳа йўқ. Чунки бу ҳақда Мирзиёев ҳукумат йиғилишларида кўп бора таъкидлаган.
Энди асосий мавзуимиз китобхонлик масаласига келсак, “Ёш китобхон” танлови 3 та ёш тоифасида (10-14 ёш, 15- 19 ёш, 20-30 ёш) маҳалла-сектор-туман-ҳудуд-республика босқичларида ўтказилади. Танловда ёшлар 5 та шарт – “Бадиий асарлар билимдони”, “Тезкор савол-жавоб”, “Буюк мутафаккир ва адиб”, “Шеърият”, “Иншо ёзиш” шартларида беллашади. Ёшларига қараб махсус шакллантирилган рўйхат асосида 40 ва 50 номдаги ўзбек ва жаҳон адабиёти, илмий-оммабоп асарларни ўқиш белгиланган.
Адабиёт – сақофат манбаларидан бири ҳисобланади. Сақофат эса инсоннинг ҳаёт тарзини, шахсиятини шакллантиришда муҳим ўрин тутади. Бу ерда гап илм-фан, технологияга оид адабиётлар ҳақида эмас. Чунки илм-фан ва технология бирор-бир умматнинг дунёқарашига боғлиқ бўлмай, барча учун умумий ҳисобланади. Бундан ташқари, буларнинг ҳаёт тарзини шакллантиришга ҳеч қандай алоқаси йўқ. Сақофатга оид адабиётлар эса маълум ақидага асосланган бўлади. Танловда ўқилиши белгиланган китоблар рўйхати билан танишадиган бўлсак, Мирзиёев режимининг “китобхонлик” танлови деган ташаббуси ёшларимизни асосан Исломдан чалғитишга қаратилганини англаш мумкин. Чунки рўйхатда келтирилган адабиётлар ичида Ғарб маданиятига оидлари ҳам, алпомиш каби воқеси йўқ тўқима достонлар ҳам бор.
Албатта, ҳар бир тузум эгалари ёшларни мавжуд тузумга мойил қилиб тарбия қилишга уринишлари табиий. Шунинг учун ўзбек ҳукумати ҳам ёшларни ўзи татбиқ қилаётган демократик қонунлар асосида тарбия қилишни кўзлаётгани аниқ. Бу эса ёшларимиз тарбияси ва келажаги учун ўта хатарли. Чунки бу кетишда ёшларимиз Ғарбча ҳаёт кечирадиган ибо-ҳаёсиз, ғурурсиз, худбин кимсалар бўлиб етишиб чиқишлари ҳеч гап эмас. Бунинг оқибатида жамиятимиз зино, ароқхўрлик, қимор, қотилликлар каби жиноятлар, суицид каби нохуш ҳолатларга тўлиб-тошиши ва бу ишлар куфр Ғарб давлатларидаги каби оддий ҳолга айланиши мумкин. Бундан Аллоҳ сақласин. Бироқ ҳозирги кунги ҳолат ҳам инсонни хурсанд қиладиган эмас. Масалан, куни кеча ОАВ ва ижтимоий тармоқларда бир фуқаро ўз акаси ва унинг аёлини уй-жой талашиб ваҳшийларча ўлдиргани ҳақида хабар тарқалди. Бу ҳам асли демократиянинг меваларидан, чунки бу тузумда моддий манфаат яхшилик ва ёмонликни белгилаб берувчи ўлчов бўлиб, инсонлар учун моддий манфаатни қўлга киритиш – ҳаётнинг асосий ғоясига айланади. Ҳар қандай воситаларни қўллашдан тап-тортмасдан манфаатга етишиш учун ғоя воситани оқлайди қабилида иш кўради. Манфаатни қўлга киритиш танасини сотиш орқали бўладими, бировни алдаш каби фирибгарлик орқали бўладими, мансабини суистеъмол қилиб пора олиш орқали бўладими, судхўрлик орқали бўладими, бошқа инсонлар ҳаётига зомин бўлиш орқали бўладими ёки бошқа жирканч ишлар орқали бўладими, инсон учун оддий ишларга айланади. Ижтимоий тармоқларда тарқалган бошқа видеороликда бир фоҳишасифат аёл жинсий касалликларни олдини олиш учун расмий фоҳишахоналарни ташкил этишни таклиф қилди. Бу ҳам демократия наздида “тўғри” таклифдир. Чунки демократиянинг шахс эркинлиги ғоясига кўра, инсон танасини хоҳлаганича тасарруф қилиш ҳуқуқига эга. Танасидан жинсий хизмат кўрсатиш орқали пул топиши ҳам унинг демократик ҳуқуқидир. Хуллас, Ғарбча тарбиянинг натижаси мана шу.
Аслида китоб ўқишга, умуман олганда ўқишга бўлган қизиқиш ва бунга бўлган тарғибот мақтовга сазовор ишдир. Аллоҳ таолонинг Пайғамбаримиз ﷺга биринчи юборган амр сийғасидаги “ўқи” деган ваҳийси ҳам бу ишнинг мақтовга сазовор эканининг белгисидир. Бироқ адабиётлар инсон ҳаёт тарзини шаклланишида муҳим ўрин тутаркан, биз ва ёшларимиз Роббимизни рози қиладиган ҳаёт тарзини шакллантирадиган адабиётларга кўнгил буришимиз лозим. Яъни Исломий шахсияларни тарбия қилишга қаратилган адабиётларни ўқишга эътибор беришимиз зарур. Исломдан бошқа дунёқарашни шакллантирувчи адабиётларни ўқиш эса, шахсияси Ислом ақидаси асосида пухта шаклланмаган ҳар қандай мусулмон учун хатарлидир. Чунки бундай ҳолатда мусулмонлар ўзга дунёқараш ва бегона ҳаёт тарзининг ботиллигини ажратолмайдилар. Ва бунинг оқибатида ўшалардан таъсирланиб, ўзлари учун Аллоҳ рози бўлмайдиган ҳаёт тарзини танлаб олишлари мумкин. Шунинг учун гарчи китоб ўқишга бўлган қизиқиш мақтовга сазовор иш бўлса-да, Ғарбча ҳаёт тарзига етаклайдиган адабиётлардан эҳтиёт бўлишимиз зарур. Бунинг учун аввало ёшларда Исломий иммунитетни шакллантиришимиз лозим. Яъни уларнинг Аллоҳга бўлган иймонларини ақл асосидаги пухта иймон даражасига олиб чиқишимиз ва барча ишларга мана шу асосдан қарайдиган қилиб шакллантиришимиз керак. Аллоҳ таоло дейди:
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنْ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
– “Албатта, осмонлар ва Ернинг яратилишида, кеча ва кундузнинг алмашиб туришида, денгизда одамларга керакли нарсаларни олиб юрган кемаларнинг (сузишида) ва Аллоҳ осмондан туширган ва у сабабли ўлик ерни тирилтириб, бор жонзотни тарқатиб-ёйиб юборган сув деган неъматда ва шамолларнинг йўналтирилишида, осмон ва Ер орасидаги итоатгўй булутда – (булутларнинг ҳаммасида) ақлли кишилар учун оят-аломатлар бордир”. (Оли Имрон:164)
Мабодо ғайриисломий дунёқараш асосида ёзилган адабиётлар ўқилса ҳам, уларнинг ботиллигини очиб бериш ва ботиллигига қаноат ҳосил қилиш учун ўқилиши мумкин. Бундан бошқа мақсадда эса асло жоиз эмас. “Набий ﷺ ҳузурларига Умар келиб “Биз яҳудийлардан ҳадис(ҳикоя ва маъруза)лар эшитамиз” деди. Шунда Расулуллоҳ ﷺ: “Сизлар (ўз динингиз ҳақида) яҳудий ва насоролар каби шак шубҳадамисиз? Мен сизларга очиқ-ойдин, соф, холис(дин)ни келтирдим. Агар Мусо тирик бўлганида менга эргашишдан бошқа нарса қилиши жоиз бўлмас эди”, – дедилар”.
Хулоса ўрнида шуни айтмоқчимизки, келажагамиз бўлган ёшларимизни Исломга ёт бўлган куфр демократик ва бошқа ғоялар билан онгларини заҳарланишидан асрашимиз зарур. Аллоҳ таоло айтади:
وَإِن تُطِعۡ أَكۡثَرَ مَن فِي ٱلۡأَرۡضِ يُضِلُّوكَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِۚ
– “Ва агар ер юзидагиларнинг кўпларига итоат қилсанг, сени Аллоҳнинг йўлидан адаштирурлар”. (Анъон:116)
Ҳизб ут-Таҳрир Ўзбекистон Матбуот бўлими аъзоси Салоҳиддин
18.04.2025й
