Марказий Осиё, хусусан Ўзбекистон устида Россия билан Америка ўртасидаги кураш
بسم الله الرحمن الرحيم
Хабар ва изоҳ
Марказий Осиё, хусусан Ўзбекистон устида Россия билан Америка ўртасидаги кураш
Хабар: 28 феврал куни АҚШ Давлат котиби Энтони Блинкен Тошкентга келди. Юқори мартабали меҳмонни Ўзбекистон ташқи ишлар вазири вазифасини бажарувчи Бахтиёр Саидов, АҚШ элчиси Жонатан Хеник ва бошқа расмий шахслар кутиб олди. 1 март куни президент Мирзиёев Блинкен бошчилигидаги делегацияни қабул қилди. Бу ҳақда Kun.uz ва бошқа аборот сайтлари хабар тарқатди.
Изоҳ: Блумберг агентлиги: “Блинкен Россиянинг таъсир доирасига боряпти, ва Москванинг баъзи анъанавий ҳамкорларини АҚШнинг Украинадаги урушга нисбатан позициясига яқинлаштиришга ҳаракат қилади” деб хабар қилди. Бу Блинкеннинг Марказий Осиёга, жумладан Ўзбекистонга қилган илк сафаридир. У Тошкентга келишидан олдин Остонада Марказий Осиё – АҚШ ташқи ишлар вазирларининг С5+1 форматидаги саммитида иштирок этди. Блинкеннинг бу сафари АҚШнинг Марказий Осиё давлатларини, хусусан Ўзбекистонни Россиядан узоқлаштиришга ҳаракат қилаётганини очиқ кўрсатди. Нуфузли GIS нашри 2022 йил 31 августда “АҚШ Ўзбекистон ва Қозоғистоннинг Россиядан узоқлашиш истагида эканини кўрмоқда, шу муносабат билан Вашингтон Марказий Осиёдаги мана шу икки йирик мамлакат билан ҳамкорликни кучайтирмоқчи” деб ёзган эди. Блинкеннинг фақат Қозоғистон ва Ўзбекистонга ташриф буюргани ҳам буни тасдиқлаб турибди. Россия санкцияларга учрагач, хориж билан савдони Ўзбекистон орқали йўлга қўйган эди. Блинкен Мирзиёев билан шу масалани ҳам муҳокама қилди. Хўш, Блинкен ўзининг бу ташрифи билан Марказий Осиё, хусусан Ўзбекистонни Россиядан узоқлатишга муваффақ бўлолмаса ҳам, Россия билан алоқаларини заифлата оладими? Бундай дейишга ҳали эрта. Келинг, фактларга мурожаат қилайлик. БМТ бош ассамблеясининг Россиянинг Украинадан қўшинларини олиб чиқиб кетиши талаб қилинган резолюциясига овоз беришда С5+1 нинг тўрт иштирокчиси: Ўзбекистон, Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон бетараф бўлди, Туркманистон эса овоз бермади. Бу мамлакатларнинг Россияга иқтисодий қарамлиги ҳам юқори. Масалан Ўзбекистон статистика агентлигининг 2023 йил 20 февралдаги маълумотига кўра 2022 йил якунлари бўйича Россия Ўзбекистон иқтисодиётига сармоя киритиш бўйича энг юқори кўрсаткичга эга бўлиб, у республикага киритилган умумий хорижий инвестициялар ҳажмининг 20,3% ини ташкил этади. Ўтган йили Россиянинг Ўзбекистонга киритган сармоялари ҳажми 2 млрд.$ яқинни ташкил қилди. Иккинчи ўринда 16,4% улуш билан Хитой, учинчи ўринда 10,1 % билан Туркия. Агентлик маълумотига кўра, 2022 йилда Ўзбекистонда Россия капитали иштирокида 967 корхона ташкил этилган. Жорий йилнинг 1 январ ҳолатига кўра, республикада Россия бизнеси иштирокида 3156 та корхона фаолият юритмоқда. Бу эса жами фаолият юритаётган корхоналарнинг 20% ини ташкил қилади. Айни пайтда Ўзбекистон иқтисодига киритилган Россия сармояси 10 млрд. доллардан ошди. 2022 йили якунига кўра Россия Ўзбекистоннинг асосий ташқи савдо ҳамкорлари рўйхатида биринчи ўринни эгаллади. Икки давлат ўртасидаги товар айирбошлаш ҳажми 2021 йилга нисбатан 23% га ошиб, 9,28 млрд. долларга етди. Бу эса Ўзбекистон умумий ташқи савдо айланмасининг 18,6 % и демакдир. Бундан ташқари, ташқи меҳнат миграцияси масалалари агентлиги маълумотига кўра, Россияда Ўзбекистоннинг 1,5 млн. фуқароси меҳнат қилмоқда. 200 мингга яқин Ўзбекистон фуқароси ноқонуний меҳнат қилмоқда. Бу эса Россиядаги чет эллик меҳнат муҳожирлари умумий сонининг деярли 42% идир. Яъни Россиядаги меҳнат муҳожирлари сони бўйича Ўзбекистон биринчи ўринда туради. Ўзбекистон марказий банки маълумотига кўра, 2022 йилда Россиядан Ўзбекистонга пул ўтказмалар ҳажми 2,6 баробарга ошиб, қарийб 14,5 млрд долларни ташкил қилди. Жаҳон банкининг 2012 йил ноябрдаги маълумотига кўра 2011 йилда ҳам Ўзбекистон Россиядан пул ўтказмалар ҳажми бўйича биринчи ўринни эгаллаган эди, ўшанда меҳнат муҳожирлари Ўзбекистонга 4,9 млрд. доллар юборишган эди, бу эса ҳатто Ўзбекистоннинг Россияга экспорти ҳажмидан ҳам кўпроқ эди! Ўшанда экспорт ҳажми 4,405 млрд. долларни ташкил қилган эди.
Демак, Ўзбекистонни ва бу минтақадаги бошқа давлатларни ҳам Россиядан узоқлатиш осон ва тез орада бўладиган иш эмас. Блинкеннинг Жанубий ва Марказий Осиё ишлари бўйича ёрдамчиси Дональд Лу ҳам “бу мамлакатлар Россия билан узоқ ва мураккаб муносабатлар тарихига эга. Улар яқин орада бу муносабатларга чек қўяди, деб ўйламайман” деди. МГИМО халқаро алоқалар институти таҳлилий маркази директори Адрей Казанцев: “АҚШ давлат котибининг бу ташрифи ҳеч нарсани тубдан ўзгартирмайди, ҳар ким ўзиники билан қолади… бу ташрифдан АҚШнинг ушбу минтақадаги таъсири ҳам кучайиб қолмайди” деди. Россия президенти Путин ҳам Блинкен келиб кетганидан кейин 6 март куни Ўзбекистон президенти билан телефон орқали мулоқот қилиб, ҳамкорликни янада кенгайтириш масалаланрини муҳокама қилди. Демак, Россия Марказий Осиё давлатларидан, хусусан Ўзбекистондан осонликча воз кечмоқчи эмас.
Лекин АҚШ ўзининг прагматик сиёсати сабабли бу давлатларга ўз нуфузини ёйишга ҳаракатни давом эттиравериши кутилади. Буни Блинкенинг мана шу сафари ҳам кўрсатиб турибди.
Эй Ўзбекистон мусулмонлари! АҚШ бўлсин, Россия, Хитой ёки Европа иттифоқи бўлсин, сизларга фақат мустамлака сиртмоғини олиб келади ва сизларни капитализм зулматларига олиб киради. Ҳокимларингиз эса фақат шахсий манфаатларини ўйлашади, холос. Шундай экан, сизлар бу зулматлардан Ислом Нурига олиб чиқадиган иккинчи Рошид Халифалик Давлатини тиклашга чақираётган Ҳизб ут-Таҳрир чақириғига лаббай деб жавоб беринглар. Зеро, Ҳизб сизга етказаётган чақириқ Аллоҳ Субҳанаҳу ва Росули ﷺ чақириғидир.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ
“Эй мўминлар, Аллоҳ ва Унинг пайғамбари сизларни абадий ҳаёт берадиган нарсага (яъни, динга) даъват қилар экан уни қабул қилинглар!” (Анфол: 24)
Ҳизб ут-Таҳрир марказий медиа офиси радиоси учун Ислом Абу Халил — Ўзбекистон
