Халифалик Давлатида моллар
Халифалик Давлатида моллар
Қоғозга оид низом
بسم الله الرحمن الرحيم
Қоғоз низоми – қоғоз пулларнинг айланиш учун восита қилиб олувчи низомдир. Қоғоз пуллар, агар тилла ёки кумушга бадал бўлса ёки тилла ва кумуш билан қопланган ҳужжатли қоғозлар бўлса, уни чиқарган банк ёки давлат зиммасида муайян қарзни ифодалайдиган ва уни олувчиси учун чиқарилган айланувчи ҳужжатлардан иборат бўлади.
Қоғоз пуллар гоҳо давлатда мавжуд тилла ёки кумушга бадал бўлади ва уларни тўла ифодалайди, яъни бу айланувчи қоғоз пулларни тилла ёки кумуш копламаси 100% қоғоз пул қийматини ифодалайди. Бу бадал қоғоз пулни олувчи қачон хоҳласа, тўсиқсиз ёки чегарасиз, унинг қопламасига кўра, қоғоз пулни тилла ёки кумушга айлантиришга ҳақли. Бундай бадал қоғозлар ўз воқесида маъданга оид низомдан, деб ҳисобланади. Ноиб қоғоз пулларнинг тилла ёки кумуш ўрнига муомалага киритилиши тилла ёки кумушга бадаллик эътибори билан айланишда тилла ва кумуш ўрнини босади.
Бу қоғоз пуллар гоҳо муайян чекланган нисбат билан тилла ёки кумуш қийматининг бир қисми билан қопланган бўлади. Бу каби қоғоз пуллар ҳужжатли пуллар, деб номланади. Аммо улар тилла ёки кумуш билан комил қопланган эмас. Унга ишонч уни чиқарган давлат, муассасага ишончдан ҳосил бўлган. Унинг фақат тилла ёки кумуш билан қопланган қисмигина тилла ёки кумушга ноиб пул бўлади. Тилла ёки кумуш муқобил бўлмаган қисми айланишдаги ўз қувватини уни чиқарган давлат, муассасага одамларнинг ишончидан келиб чиққан ҳужжатли қоғоз пуллар бўлади.
Қоғоз пуллардан учинчи нави тилла ёки кумушдан мутлақо қопламаси бўлмаган тилла ёки кумушга бадал бўлмаган қоғоз пуллар. Бу пулларни мажбурий қоғоз пул, деб номланади. Уларни тилла ёки кумуш билан айирбошлаш мумкин эмас. Унинг қиймати қонун берган умумий лицензик қувватига суянади. Унинг ўзини бирор-бир қиймати йўқ. У ўз қийматини айланиш пули бўлишини қонуний қилган фармондан олади. Агар у билан муомала бекор қилинса ёки одамларнинг унга ишончи йўқолса, фойдаси йўқ бўлиб қолаверади.
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги матбуот бўлими
06.02.2023й
