Ҳокимларни муҳосаба қилиш – мусулмонларга фарздир
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
Ҳокимларни муҳосаба қилиш – мусулмонларга фарздир
Ҳокимларни муҳосаба қилиш – мусулмонлар учун фарздир. Уларга итоат қилиш вожиблиги, агар улар адолатсизлик ёки ҳуқуқларни поймол қилсалар ҳам сукут сақлаб туриш керак, деган маънони англатмайди. Ҳокимларга итоат қилиш – фарздир ва уларнинг ишлари учун ҳисоб талаб қилиш ҳам фарз ҳисобланади. Қудратли Аллоҳ мусулмонларга ҳокимлардан ҳисоб талаб қилишни фарз қилди, агар улар фуқароларнинг ҳуқуқларини поймол қилсалар ёки ўз вазифаларини бажаришда масъулиятсизлик қилсалар ёки фуқароларнинг қайсидир ишларига бепарволик қилсалар ёки Ислом қонунларини бузсалар ёки бошқарувни Аллоҳ юборган нарса билан билан эмас, бошқа нарса билан амалга оширсалар, уларни тўғрилаб қўйишни қатъий буюрган.
Умму Саламадан Муслим ривояти, Аллоҳнинг Расули (с.а.в) айтдилар:
«Келгусида амирлар бўлади, уларга амри маъруф ва наҳий мункар қиласизлар, бас ким ёмон кўрса покланибди, ким инкор қилса саломат бўлибди, лекин ким рози бўлса ва эргашса (пок ва саломат бўлмайди)»
Бошқа ҳадисда Муслим ривоятида:
“Бас, ким мункар ишни таниса покланади, ким инкор қилса саломат қолади. Лекин ким рози бўлиб, эргашса (пок ва саломат бўлмайди)”
Бу ҳадис олдингисини изоҳлаб беради. Пайғамбар солаллоҳу алайҳи васаллам ҳокимларни муҳосаба қилишга ва бу муҳосабани қўл остидаги барча воситаларни ишга солиб бажаришни буюрмоқдалар, лекин шундай шарт биланки, бу жанг қилиш билан бўлмасин, яъни қуролсиз (халифада очиқ куфр аломатлари зоҳир бўлган ҳолатдан ташқари) бўлсин. Бу муҳосаба тил билан мутлақ шаклда, яъни ҳар қандай сўзлар билан қилиниши зарур, агар қўли ёки тили билан буни уддалай олмаса, қалби билан бажарсин.
Пайғамбаримиз солаллоҳу алайҳи васаллам ким буни қилмайдиган бўлса, гуноҳда ҳоким билан шерик эканини билдирдилар, чунки Росулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам айтганларки, ким уларнинг қилаётган ишларига рози бўлиб, уларга эргашадиган бўлса, ўша кимса ўзини гуноҳлардан поклай олмайди.
Шуни эътиборга олиш зарурки, амру маъруф ва наҳий мункар қилишга ундайдиган буйруқ – ҳокимлардан ҳисоб талаб қилиш фарз эканини исботлайди, чунки бу далиллар умумийдир ва ҳокимларни ҳам, бошқаларни ҳам ўз ичига олади. Қудратли Аллоҳ амру маъруф ва наҳий мункар қилишни қатъий буюрган.
Аллоҳ Таъоло айтади:
وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ۚ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
"Орангиздан яхшиликка даъват қиладиган, маъруфга буюрадиган ва мункардан қайтарадиган бир жамоат бўлсин. Ана ўшалар нажот топгувчилардир". (Оли Имрон, 104)
كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ ۗ وَلَوْ آمَنَ أَهْلُ الْكِتَابِ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ ۚ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَأَكْثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ
“(Эй Уммати Муҳаммад), одамлар учун чиқарилган миллатларнинг энг яхшиси бўлдингиз. Зеро, сиз маъруфга буюрасиз, мункардан қайтарасиз ва Аллоҳга иймон келтирасиз. (Оли Имрон,110)
الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ ۚ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ ۙ أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
“Улар ўз ҳузурларидаги Таврот ва Инжилда ёзилган ҳолида топиладиган, уларни яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтарадиган, уларга покиза нарсаларни ҳалол қилиб, нопок нарсаларни ҳаром қиладиган, устиларидаги юкни енгиллатиб, кишанларни ечадиган уммий, Набий, Пайғамбарга эргашадилар.” (Аъроф,157)
التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ
“Улар тавба қилувчилар, ибодат қилувчилар, ҳамд айтувчилар, рўза тутувчилар, рукуъ қилувчилар, сажда қилувчилар, яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтарувчилар, Аллоҳнинг чегарасида турувчилардир. Ва мўминларга хушхабар бер”. (Тавба,112)
الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ ۗ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ
“Уларга ер юзида имкон берсак, намозни тўкис адо этарлар, закотни берарлар, яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтарарлар.” (Ҳаж, 41)
Бу оятларнинг барчасида Аллоҳ Таъоло бизга амру маъруф ва наҳий мункар қилишни буюрмоқда. Бу буйруқ талабнинг қатъийлигига қарина (ишора) дир.
Бу қарина шу ишни қилувчилар мақтовга сазовор бўлишларини англатади:
“Ана ўшалар, ўзлари нажот топгувчилардир”. (Оли Имрон, 104)
“Сиз одамлар учун чиқарилган энг яхши уммат бўлдингиз.” (Оли Имрон, 110)
“Ва мўминларга (Жаннат) хушхабарини бер.” (Тавба, 112)
Ва бошқа оятлар. Бу қарина буйруқнинг қатъий эканини кўрсатади, демак бу фарздир. Ҳокимлардан ҳисоб талаб қилиш – бу “амру маъруф ва наҳий мункар” қилишдир, шундай экан, у фарздир.
Яна амру маъруф ва наҳий мункар тўғрисида кўплаб ҳадислар бор.
Ҳузайфа ибн Ямон ривоят қилишича, Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам айтадиларки: «Жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, сизлар албатта маъруфга буюрасизлар ва албатта мункардан қайтарасизлар, акс ҳолда Аллоҳнинг Ўз томонидан устингизга бир иқобни юбориши аниқдир, ана шундан кейин дуо қиласиз, (аммо) дуоингиз мустажоб бўлмайди».
Абу Саид Худрий ривояти қилишича, Аллоҳнинг Расули (с.а.в) айтадилар:
«Сизлардан ким бирон мункарни кўрса уни қўли билан ўзгартирсин, агар қодир бўлмаса тили билан, агар қодир бўлмаса қалбида норози бўлсин, бу эса энг заиф имондир».
Адий ибн Умайра ал-Қандийдан Аҳмад ривоят қилишича, Аллоҳнинг Расули (с.а.в) айтадилар: «Албатта Аллоҳ оммани хоссанинг амали сабабли – то улар ўзларининг ораларидаги мункарни кўриб уни инкор қилишга қодир бўла туриб инкор қилмай туравермагунларича – азобламайди, бас агар ана шуни қилишса хоссани ҳам, оммани ҳам азоблайди».
Келтирилган барча ҳадислар амру маъруф ва наҳий мункар қилиш вожиблигини кўрсатмоқда. Шунингдек, улар бу ишни ҳокимга ҳам қилиш вожиб эканлигини кўрсатмоқда. Бу унинг ишларидан ҳисоб талаб қилиш эканлигига шубҳа йўқ. Бундан ташқари, шундай ҳадислар борки, айнан ҳокимлар ҳақида хабар қилади, улардан ҳисоб талаб қилиш ҳамда амру маъруф ва наҳий мункар қилишнинг муҳим аҳамиятга эга эканлигини шу тарзда кучайтиради.
Абу Саиддан Аҳмад ривояти, Пайғамбар (с.а.в) дедилар:
«Энг афзал жиҳод золим султон олдида айтилган ҳақ сўздир»
Бир куни “Жамратал ула”да (Мино водийсидаги шайтонга тош отиладиган биринчи жой) Пайғамбаримиз соллалоҳу алайғи васаллам олдиларига бир киши келиб сўради: ”Эй Аллоҳнинг Расули, энг афзал жиҳод қайсидир?”. Пайғамбар соллалоҳу алайҳи васаллам жим қолдилар. “Жамратус сония”да ўша кимса саволини такрорлади. Пайғамбар соллалоҳу алайҳи васаллам яна жим қолдилар. “Жамратул ақаба”да тош отишни тугатгач, уловларига мина туриб сўрадилар: “Савол бергувчи қани?”. “Шу ердаман эй Аллоҳнинг Расули”, — дея жавоб қилди у. Шунда Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи васаллам дедилар: “ Энг афзал жиҳод золим ҳукмдор олдида айтилган ҳақ сўздир”. (Ибн Можа ва Аҳмад ривояти)
Ушбу ҳадис ҳокимларга тааллуқлидир ва уларнинг олдида ҳақни гапириш, яъни улардан ҳисоб талаб қилиш вожибдир. Инсонлар ҳуқуқларини поймол қилсалар ёки ўз вазифаларини бажаришда уларга нисбатан бепарволик қилсалар ёки уларнинг ишларига аҳамият бермасалар, бундай ҳокимлар ва улар кабиларга қарши курашиш фарз бўлиб ҳисобланади. Чунки Аллоҳ бу ишни фарз қилди ва буни нафақат оддий жиҳод, балки унинг энг яхши кўриниши дея номлади. Худди Аллоҳ: “Аллоҳнинг наздида энг афзал жиҳод – бу адолатсиз ҳокимларга қарши курашишдир” деб айтмоқда. Шунинг ўзи ҳокимлардан ҳисоб талаб қилиш вожиб эканлигига кифоя қилади.
Пайғамбар соллалоҳу алайҳи васаллам бу йўлда ҳар қанча машаққатларга дуч келинмасин, ҳаттоки ўлимга олиб борсада, адолатсиз ҳокимларга қарши курашишга чақирдилар.
Ҳоким Жабирдан ривоят қилишича, Пайғамбар соллалоҳу алайҳи васаллам айтадиларки:
"Шаҳидлар саййиди Ҳамза ибн Абдулмуттолиб ҳамда золим ҳоким қаршисида туриб, уни (маъруфга) буюриб, (мункардан) қайтарган, натижада ўша золим ҳоким томонидан қатл қилинган кишидир". (Ҳоким ривояти).
Ҳадисда айтилганлар ҳақни ифода қилишнинг энг яхши усулидир, ҳокимлардан ҳисоб талаб қилиш ва адолатсиз ҳокимларга қарши курашиш йўлида ўлимга олиб бориши мумкин бўлган машаққатларга сабр қилишдир.
Nusra.info
06.04.2016й
Халифалик давлатини тилларингизга жойлаган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин!
Ғарбнинг фисқ-фасод омили бўлмиш лойиҳаларини амалга оширишда Халқаро меҳнат ташкилотининг роли
Насроний ва кофирларни байрамлари билан табриклаш тўғрисидаги саволга жавоб
Республика президентлиги сайловлари ҳукми