ХАЛИФАЛИК ДАВЛАТИ ЖИҲОЗИ
ХАЛИФАЛИК ДАВЛАТИ ЖИҲОЗИ
(Бошқарув ва идора)
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم
Тўққизинчи: Қозилик
(7)
Мазолим қозиси
Мазолим (шикоятлар) қозиси давлат томонидан шу давлат салтанати остида яшаётган фуқаро ёки фуқаро бўлмаган шахсга нисбатан қилинган ноҳақликни бартараф этиш учун тайинланади. Бу ноҳақлик халифа томонидан бўладими ёки бирор ҳоким ё бирор амалдор томонидан бўладими, фарқи йўқ.
Мазолим қозисининг таърифи – мана шу. Бунга асос шуки, Пайғамбар ﷺ ҳокимнинг фуқаро устидан ҳукм чиқаришда ноҳақ йўлдан боришини мазлима, яъни ноҳақлик, деб белгилаганлар. Анас ривоят қилади: Пайғамбар ﷺнинг даврларида нарх кўтарилиб кетиб, саҳобалар, эй Аллоҳнинг Пайғамбари, нарх белгилаб қўйсангиз, яхши бўларди, дейишди. Шунда Пайғамбар ﷺ:
«إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْخَالِقُ الْقَابِضُ الْبَاسِطُ الرَّازِقُ الْمُسَعِّرُ, وَإِنِّي لَأَرْجُو أَنْ أَلْقَى اللَّهَ وَلاَ يَطْلُبُنِي أَحَدٌ بِمَظْلَمَةٍ ظَلَمْتُهَا إِيَّاهُ فِي دَمٍ وَلاَ مَالٍ»
«Яратувчи, (ризқни) оз берувчи ҳам, кенг қилиб берувчи ҳам, ризқ берувчи ҳам, нарх белгиловчи ҳам Аллоҳдир, мен Аллоҳга мендан биронта одам хун борасида ҳам, мол борасида ҳам шикоят қилмагани ҳолда йўлиқишни умид қиламан», дедилар. Бу ҳадисни Аҳмад ривоят қилган. Ҳадисда Пайғамбар ﷺ нарх белгилашни ноҳақлик, деб биляптилар. Чунки шу ишни қилсалар, ўзларининг ҳақлари бўлмаган ишни қилган бўлишларини айтяптилар. Шунингдек, Пайғамбар ﷺ одамларнинг давлат тартибга соладиган умумий ҳуқуқларига алоқадор масалаларни ҳам мазолим қозиси кўриб чиқадиган масалалар жумласидан қилдилар. Масалан, одамлар манфаати учун давлат томонидан бир тартиб жорий қилинса ва бу тартибни қайсидир шахс ўзига нисбатан ноҳақлик, деб билса, бу иш мазолим қозиси томонидан кўриб чиқилади. Чунки у давлат томонидан жорий қилинган тартибнинг бир фуқарога нисбатан қилган ноҳақлиги ҳисобланади. Масалан, экинни давлат жорий қилган навбат билан суғориш.
Бунга далил бир ансорийнинг навбат билан суғориш борасида давлат жорий қилган тартибдан шикоят қилганидир. Яъни давлат сув кимнинг экинидан биринчи оқиб ўтса, ўша олдин суғоради, деб тартиб белгилаган. Ансорий эса, Зубайр ўз экинини суғормасдан сувни ўтказиб юборишини талаб қилган. (Сув олдин Зубайрнинг еридан ўтган). Зубайр бош тортган. Масала Пайғамбар ﷺга кўтарилди. У зот олдин Зубайр ўз ерини енгилгина суғориб, қолган сувни ўтказиб юборишга ҳукм қилдилар. (Яъни ансорийга ёрдам бериш учун Зубайр ўз навбатидан тўла фойдаланмаслиги керак бўлган). Ансорий бу ҳукмга рози бўлмаган, Зубайр суғормасидан олдин сув унинг ерига ўтказилишини хоҳлаган ва Пайғамбар ﷺга, Зубайр аммангизнинг ўғли бўлгани учун шундай ҳукм чиқардингиз, деган. (Пайғамбар ﷺ ҳақида бундай дейиш жуда оғир гап бўлган. Лекин Пайғамбар ﷺ уни Бадрда иштирок этгани учун кечириб юбордилар. Бухорий ривоятида шундай дейилган).
Ана шунда Пайғамбар ﷺ Зубайр ўзининг тўла ҳаққини олишига, яъни ўз ерини деворнинг, дарахтнинг остига етиб боргунига қадар суғоришига ҳукм қилганлар. Олимлар бу гапни сувнинг ердан оёқни кўмадиган даражада кўтарилиши, деб тафсир қилишган. Бу ҳадисни тўлалигича Муслим Урва ибн Зубайр йўлидан мана бундай ривоят қилган: «Абдуллоҳ ибн Зубайр сўзлаб беришича, бир ансорий Зубайр билан Пайғамбар ﷺнинг ҳузурларида Ҳарра ўзани борасида даъволашибди. Хурмо дарахтларини суғорадиган сув мана шу Ҳарра ўзанидан оқиб келган. Ансорий, сувни қўйиб юбор, деди. Зубайр бунга кўнмади. Шунда иккови Пайғамбар ﷺнинг ҳузурларига жанжаллашиб келишди. Пайғамбар ﷺ,
«اسْقِ يَا زُبَيْرُ ثُمَّ أَرْسِلِ الْمَاءَ إِلَى جَارِكَ»
«Эй Зубайр, олдин ўзинг суғоргин-да, кейин сувни қўшнингга юбор», дедилар. Бундан ансорий ғазабланиб: «Эй Аллоҳнинг Пайғамбари, бу одам аммангизнинг ўғлида-а», деди. Бу гапдан Пайғамбар ﷺнинг юзлари бошқача бўлиб кетди ва:
«يَا زُبَيْرُ اسْقِ ثُمَّ احْبِسِ الْمَاءَ حَتَّى يَرْجِعَ إِلَى الْجَدْرِ»
«Эй Зубайр, суғор, кейин сувни то деворга етиб қайтгунига қадар ушлаб тур», дедилар. Зубайр айтадики, Аллоҳга қасамки, мен Аллоҳ Таолонинг:
فَلاَ وَرَبِّكَ لاَ يُؤْمِنُونَ حَتَّىَ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لاَ يَجِدُواْ فِي أَنفُسِهِمْ حَرَجًا
– “Йўқ, (эй Муҳаммад алайҳис-салом), Парвардигорингизга қасамки, то улар ўз ўрталарида чиққан келишмовчиликларда сизни ҳакам қилмагунларича ва кейин сиз чиқарган ҳукмдан дилларида ҳеч қандай танглик топмай, тўла таслим бўлмагунларича-бўйсунмагунларича зинҳор мўмин бўла олмайдилар”, (Нисо:65)
деган ояти мана шу ҳодиса ҳақида нозил бўлган, деб ҳисоблайман. (Ҳарра ўзанидан мурод сув оқиб келадиган жойдир. Ҳарра Мадинадаги машҳур жойнинг номи. Унга ўзан сўзи изофа қилиниши ундан сув оқиб келишига ишорадир. Абу Убайд айтадики, Мадинада ёмғир суви оқадиган икки водий бўлиб, одамлар уни талашардилар. Шунда Пайғамбар ﷺ олдин энг юқоридаги, кейин ундан пастроқдаги, кейин яна пастроқдаги ва ҳоказо, деб ҳукм чиқарганлар. Яъни ўзан кимнинг еридан олдин ўтса, ўша олдин суғорадиган бўлган).
Шунга кўра, ҳоким томониданми, давлат ташкилотлари томониданми, қайсидир бир шахсга нисбатан ноҳақлик қилинса, бу иш халифага ёки у ўзидан ноиб қилиб тайинлаган мазолим қозиларига кўтарилади.
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги матбуот бўлими
01.10.2021й
Халифалик давлатини тилларингизга жойлаган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин!
Ғарбнинг фисқ-фасод омили бўлмиш лойиҳаларини амалга оширишда Халқаро меҳнат ташкилотининг роли
Насроний ва кофирларни байрамлари билан табриклаш тўғрисидаги саволга жавоб
Республика президентлиги сайловлари ҳукми