ХАЛИФАЛИК ДАВЛАТИ ЖИҲОЗИ
ХАЛИФАЛИК ДАВЛАТИ ЖИҲОЗИ
(Бошқарув ва идора)
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم
Ўн биринчи: Байтулмол
(1)
Байтулмол икки сўздан таркиб топган атоқли отдир. У – давлат даромадлари сарфлаб тугатилгунча сақланиб турадиган жойга нисбатан айтилади ва шу жой ирода қилинади. Мол қабул қилиниб, у ҳақдор бўлган мусулмонларга бериладиган махсус тарафга ҳам қўлланади ва шу ирода қилинади.
Айтиб ўтганимиздек, волий қўшин, қозилик ва молиядан бошқа ишлар билан чеклаб махсус тайинланишини табанний қилганимиз учун бутун қўшиннинг марказий идораси (жиҳод амири) бўлади. Бутун қозиликнинг ҳам марказий идораси (қозилиги) бўлади. Шунингдек, бутун молиянинг марказий идораси (байтулмоли) бўлади. Шунинг учун байтулмол давлатнинг ҳар қандай жиҳозларидан алоҳида жиҳоз бўлиб, давлатнинг бошқа жиҳозлари каби халифага бўйсунади.
Бундан ташқари, байтулмол бевосита Пайғамбар ﷺга ёки халифага ёхуд унинг рухсати билан тайинланган кишига бўйсунганига далиллар тўлиб-тошиб ётибди. Негаки Расулуллоҳ ﷺ баъзида молни бевосита ўзлари сақлаганлар ва у кишининг омборлари бўлган. Молни қабул қилиш, тақсимлаш ва ўринларига сарфлаш билан ўзлари шуғулланганлар. Гоҳида эса, бу ишларга бошқани тайинлардилар. У кишидан кейин Хулафои рошидинлар ҳам шундай йўл тутишган. Улар ҳам байтулмолнинг ишларини ўзлари бошқарардилар ёки ўринларига бошқани вакил қилардилар.
Чунки Пайғамбар ﷺ молни ё масжидга қўярдилар: Бухорий Анасдан ривоят қилишича, «Набий ﷺга Баҳрайндан мол олиб келинди, шунда у зот:
«اُنْثُرُوهُ فِي الْمَسْجِدِ…»
«Уни масжидга тўкиб қўйинглар…», дедилар». Ёки аёлларининг ҳужраларидан бирига қўярдилар: Бухорий Уқбадан ривоят қилади: «Мадинада аср намозини Пайғамбар ﷺнинг орқаларида ўқиган эдим. У киши салом бердилар-да, шошиб туриб, одамларнинг бўйинларидан хатлаб ўтиб, аёлларидан бирининг ҳужрасига кириб кетдилар. Одамлар у кишининг шошганларидан чўчиб кетишди. Қайтиб чиқиб, ўзларининг шошганларидан одамларнинг ажабланиб турганларини кўриб:
«ذَكَرْتُ شَيْئًا مِنْ تِبْرٍ عِنْدَنَا, فَكَرِهْتُ أَنْ يَحْبِسَنِي, فَأَمَرْتُ بِقِسْمَتِهِ»
«Уйимиздаги бир бўлак олтин эсимга тушиб кетди, уни ушлаб туришни маъқул кўрмай, тақсимлаб юборишларини буюриб чиқдим», дедилар». Ё омборларига қўйганлар. Муслим Умардан ривоят қилади: «Унга (қизларига): Расулуллоҳ ﷺ қаерда? — дегандим: У киши сув турадиган омборхонада, деди. Расулуллоҳ ﷺнинг омборхоналарига қарадим, бир соъча келадиган бир ҳовуч арпа, хонанинг бир чеккасида ўшанча қараз (олхўрига ўхшаш мевали дарахтнинг барги ёки Нил акас дарахтининг шарбат қилинадиган меваси), яна афиқ (яхши ошланмаган бир тери, (ал-Қомус ал-Муҳит)) осиб қўйилибди. Шунда кўзларимга ёш келди:
«ما يُبْكِيكَ يَا ابْنَ الْخَطَّابِ؟»
«Сизни нима йиғлатди, эй ибн Хаттоб?» — дедилар. Мен: Эй Аллоҳнинг Пайғамбари, нега йиғламайин, бўйра ёнингизга ботиб кетибдику, бу омборхонангизда эса, шу кўриб турган нарсалардан бошқасини кўрмаяпман… дедим».
Хулафои рошидинлар даврида мол сақланадиган жой байтулмол, деб атала бошлади. Ибн Саъд «Табақот»да Саҳл ибн Абу Ҳасма ва бошқалардан ривоят қилади: «Санаҳ деган жойда Абу Бакрнинг байтулмоли бор эди. Уни ҳеч ким қўриқламасди. Шунда унга: бирор қўриқчи қўймайсизми? — дейилганда, у қулфи бор, деди. Чунки у киши у ердаги нарсаларни то тугагунча бераверардилар. Мадинага кўчиб ўтгач, уни ҳам уйларига кўчирдилар». Ҳинод «Зуҳд»да яхши санад билан Анасдан ривоят қилади: «Умарнинг олдига бир киши келиб: Эй амирул мўминин, мен жиҳод қилмоқчиман, менга (бирор нарса) беринг, деди. Шунда Умар бир одамга қараб шундай деди: Бу кишини байтулмолга олиб бор, хоҳлаган нарсасини олсин…». Шофиий «Умм»да келтирган ва ибн Ҳажар саҳиҳ деган ривоятда Абдуллоҳ ибн Вадиа шундай дейди: «Абу Ҳузайфанинг мавлоси (озод қилинган қули) Солим бизлардан Яорнинг қизи Салмо деган аёлнинг мавлоси бўлиб, уни жоҳилият даврида назр қилиб озод қилган эди. У «Ямома» урушида вафот этгач, унинг мероси Умар ибн Хаттобнинг олдига олиб келинди. Шунда у Вадиа ибн Хузомни чақириб: «Мана бу – мавлоларингизнинг мероси, бунга сизлар ҳақлисизлар», деганди, у: «Эй амирул мўминин, Аллоҳ бизни ундан беҳожат қилган, уни соҳибамиз назр қилиб озод қилган эди, шу сабабдан унинг бирор нарсасидан фойдаланмоқчи эмасмиз», деди. Шунда Умар меросни байтулмолга қўйди». Байҳақий ва Дорамий келтирган ва ибн Ҳазм саҳиҳ, деган ривоятда шундай дейилган: «Суфён ибн Абдуллоҳ ибн Рабиа Сақафий бир чарм тугун топиб олди. Кейин уни Умар ибн Хаттобнинг олдига олиб келганди, Умар: «У ҳақда бир йил хабар бер. Ким уни таниса, ўшаники, йўқса сеники бўлади», деди. Хуллас, уни ҳеч ким таниб ололмади. Келгуси ҳаж мавсумида Умар билан учрашиб ўша воқеани айтиб берганди, Умар: «У сеники, чунки Расулуллоҳ ﷺ бизга шундай буюрганлар», деди. У эса, менга унинг кераги йўқ, деганди, Умар уни олиб байтулмолга қўйди». Дорамий Абдуллоҳ ибн Амрдан ривоят қилади: «Усмоннинг даврида волийси (эгаси) йўқ бир мавло ўлганди, буюрдилар, унинг мол-мулки байтулмолга қўйилди». Ибн Абдулбарр «Истизкор»да Анас ибн Сириндан ривоят қилади: «Али молларни тақсимлаб байтулмолни бўшатардилар-да, кейин сув сепиб, ўша ерга ўтирардилар».
Байтулмолдан жой ирода қилинишига нисбатан ҳолат шулардан иборат.
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги матбуот бўлими
28.10.2021й
Халифалик давлатини тилларингизга жойлаган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин!
Ғарбнинг фисқ-фасод омили бўлмиш лойиҳаларини амалга оширишда Халқаро меҳнат ташкилотининг роли
Насроний ва кофирларни байрамлари билан табриклаш тўғрисидаги саволга жавоб
Республика президентлиги сайловлари ҳукми