Минданаода ҳарбий ҳолатни жорий қилиш Моро мусулмонларига қаратилган
بِسْـــمِ اللهِ الرَّحْمٰـــنِ الرَّحِيـــم
Роя газетаси:
Минданаода ҳарбий ҳолатни жорий қилиш Моро мусулмонларига қаратилган
Вика Каммора хоним қаламига мансуб
(Ҳизб ут-Таҳрир марказий матбуот бўлими аъзоси)
Филиппин президенти Родриго Дутерте 23 май кундан бошлаб, Минданао оролининг асосий шаҳри бўлган Маравида ҳарбий ҳолат қонунини жорий қилди. Бу эълон Маравия Исломий Давлат томонидан қамал қилинди, деган даъводан сўнг бир кун ўтиб янгради. Маравия асли исломий шаҳар, 200 минг аҳолиси бор, у ерда Моро мусулмонлари бир неча асрдан буён яшаб келади.
Жорий йил июн ойида «Reppler» хабарига кўра, Ланао Дель Сурдаги адвокатлар ҳарбий ҳолат қонуни оқибатларидан «қаттиқ ташвиш» билдирганлар. Уларга кўра, армия аскарлари, полиция ходимлари ва бошқа айни қонунни ижро этиш ваколати топширилган шахслар Маравия шаҳри тинч аҳолиси ўртасида ноқонуний тинтув ва мусодара қилиш амалиётларини олиб бормоқда ва ўз навбатида, бу одамлар мол-мулкларининг талон-тарож этилишига олиб келмоқда. Юртда бўлаётган жангларда кўплаб одамлар ҳалок бўлиб, инсоний кризисга олиб келди. Филиппин ҳукуматининг таъкидлашича, юртдан ташқарига қочиб чиқиб кетганлар 330 мингдан зиёдни ташкил қилади. Моро мусулмонлари озиқ-овқат тақчиллигидан қаттиқ азият чекмоқдалар. 475 нафар оила бир ойга ҳукумат биносига қочиб ўтган. 1000 нафар оила яқин орадаги шаҳарлардаги қариндош-уруғлариникида яшашга мажбур бўлган, бу шаҳарлар ҳам Рамазон ойи охирида ҳайит куни озиқ-овқат ёрдамларига муҳтож бўлган.
Моро мусулмонлари Жанубий Филиппиндаги Сулу ва Минданао ярим оролларида яшайдилар. Бу икки ярим орол геосиёсий жиҳатдан муҳим стратегик минтақа ҳисобланади. Бу йўллар глобал юк ташув, жаҳон савдоси ва ҳарбий манфаатлар учун йўлак вазифасини ўтайди. Оролларнинг бундай жойлашуви айни минтақага нисбатан диққат-эътиборни жалб қилди, савдо ҳамкорлиги истагидаги кўплаб кампанияларнинг аста-секин кириб келишига ва минтақа ишларига аралашишига олиб келди. Ўз навбатида, «терроризм»га қарши кураш, деган чақириқлар ҳам кўплаб манфаатдор Ғарб давлатларининг минтақа ишларига бурун суқишларига тайёр дастак бўлди. Минтақада содир бўлаётган воқеа-ҳодисалар моҳиятини тушуниб олишимиз учун бизга масалани икки томонлама таҳлил қилиш керак бўлади: биринчи, Жанубий Филиппиндаги мусулмонларнинг азоб-уқубат чекишлари тарихи, иккинчи, яқинда пайдо бўлган жиноятчи гуруҳларнинг Исломга алоқалари.
Биринчи, биз тарихни тушунмоғимиз лозим. Жанубий Филиппинда узоқ вақтдан бери исломий миссия билан Жанубий-Шарқий Осиёдаги насронийлар ўртасида кураш давом этмоқда, бунинг бошланиши милоднинг 13 асрига бориб тақалади. Ундан олдин Минданао мустақил мамлакат эди. Кейин ўн учинчи аср охирларига келиб, минтақага мусулмон савдогарлари делегацияси келади ва ўшандан бошлаб, у ерда Ислом ривожланиб, гуркираб яшнай бошлайди. Ўн тўртинчи аср охирига келиб, Минданаода битта исломий ҳоким вужудга келади. Сулу ҳам Филиппиннинг жанубий қисмида жойлашган кўприк минтақа ҳисобланиб, савдо йўли бўлади ва ўн бешинчи асрдаги сиёсий жиҳатдан кучли минтақалардан бирига айланади. Минданао каби, Сулуга ҳам Ислом кириб келади ҳамда Малакка, Борнео (Калимантан) ва Филиппин у ерлардан ўтувчи араблар қўли билан тараққий топади.
Испания биринчи бор 1565 йилда Минданао ва Сулуга етиб келади ва ўшандан бошлаб, Исломий Султонликка 350 йил тинимсиз ҳужум қилади… Бироқ у шунча ҳужумларига қарамай, ҳеч қачон муваффақиятга эришолмайди. 1898 йилда Испания Америкага қарши иккинчи урушида мағлубиятга учрайди. Шундан бошлаб, Испания Филиппинни Америкага топширишга мажбур бўлади. Ниҳоят, 1899 йил 20 августда Сулу султони Америка билан битим имзолайди. Лекин кейичалик 1902 йил Америка Минданао ва Сулуни ўз ичига олган Моро вилоятини таъсис қилади. Ўшандан бошлаб, Жанубий Филиппин ерлари бевосита Манила назорати остида қолмоқда. Кейин бугунги кунга қадар, аксар аҳолиси ғайримусулмонларни ташкил қиладиган бошқа кўплаб давлатлардаги озчилик мусулмонлар каби, Моро мусулмонлари ҳам ҳаддан зиёд дискриминация аламларини тотиб келмоқдалар. Юртнинг ғайримусулмон аҳолисига солиштирганда мусулмонларга нисбатан муомала анча бошқача. Чунки Филиппин ҳукумати мусулмонларга исёнчилар, деб қарайди. Мусулмонлар минтақаси Филиппинда энг серҳосил, табиий ресурсларга энг бой минтақа бўлишига қарамай, бу ҳукумат мусулмонларга ўз ерларига эга бўлишларига, бойликларини ўзлари назорат қилишларига рухсат бермайди.
Иккинчи, биз бугунги жиноий гуруҳларнинг Исломга мансуб ва Ислом билан боғлиқ, дейилишига рози бўлмаслигимиз лозим. Репрессияга қарши курашаётган мусулмонларни жиноятчига чиқариш, янги нарса эмас, Ғарб уни «терроризм»га қарши кураш ниқоби остида анчадан бери олиб бормоқда. У Абу Сайёф, Моро Миллий Озодлик жабҳаси сингари жамоаларни айблаб, анчадан бери террористик ташкилот, деб атамоқда. Ва ниҳоят, Исломий Давлат ташкилотидан келиб чиққан «Ўлим жамоаси», давлатнинг Мородаги 330000 мусулмонга қарши ғайриинсоний анъанавий қонун қўллашига сабаб бўлди.
Маҳаллий шароитдаги исёнлар туфайли Моро оғир курашни бошдан кечирмоқда. Бироқ бунга қарамай, Ислом Уммати муайян позицияни эгалламоғи лозим. Шунинг учун биз жинояткорона амалиётларни Исломга боғлашларига қарши турмоғимиз керак. Чунки зўравонлик, қароқчилик, сохтакорлик ва барча жинояткорона амаллар Исломда мутлақо тақиқланган. Шу билан бирга, Ислом Уммати ҳам Маравия муаммосига ечим сифатида тиқиштирилаётган ҳарбий қонунни «терроризмга қарши курашни» кескин танқид қилмоғи лозим. Зеро, кофирларнинг бундай амаллари мусулмонларни нишонга олиш ва исломофобияни кенг тарқатиш учун бўлган арзонгаров алдов уринишларидир. Моро мусулмонлари кризиси қурбонлари асосан, шу мусулмонларнинг ўзлари бўлмоқда, бошқалар эмас ва бу яққол кўриниб турибди. Агар бунга обдан чуқурроқ назар солсак, бутун дунё бўйлаб олиб борилаётган «терроризм»га қарши кураш лойиҳасида ҳам бекордан-бекорга қурбон бўлаётганлар шу мусулмонлар эканига гувоҳ бўламиз.
Роя газетасининг 2017 йил 5 июл чоршанба кунги 137-сонидан
