Раҳматулло (Раҳимаҳуллоҳ) Алломанинг Ўрта Осиёда Исломнинг ривожланишида тутган ўрни
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
Раҳматулло (Раҳимаҳуллоҳ) Алломанинг Ўрта Осиёда Исломнинг ривожланишида тутган ўрни
وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتاً بَلْ أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ
“Аллоҳнинг йўлида ўлдирилганларни ўликлар деб ҳисобламанглар. Балки улар тирикдирлар, Роббиси ҳузурида ризқланмоқдалар”. (Оли Имрон. 169)
1949 – йилда туғилган, ўз даврида Ўрта Осиёдаги мусулмон олимлар томонидан 21 ёшида “Аллома” номини олган, 1981 – йили Наманган-Қўқон йўлида сирли автоҳалокат сабабли оламдан ўтган Раҳматулло Аллома.
Ушбу забардаст олим ҳақида хозирги кунда уни таниган, билган, у ҳақда эшитган мусулмон олимларнинг ҳаммаси жуда илиқ сўзлар, мақтовларни гапиришади. Бунга “Озодлик” радиосининг "Ўзбек имомлари" туркумининг 2013 – йил 10 – октябрдаги мақоласини мисол қилиб келтириш мумкин. Маълумотларга кўра, Аллома дарс халқасига кетаётганида автоҳалокатга учраган.
Лекин биз мазкур мақоламизда Раҳматулло Алломанинг Ўрта Осиё мусулмонлари хаётига Исломнинг энг долзарб ва асосий жиҳати бўлган, Исломнинг ўз бошқарувига эга бўлган ақида экани тўғрисидаги тушунчани кириб келишига сабабчи бўлганига эътиборингизни қаратмоқчимиз.
Асли Иорданиялик бўлган мусулмон биродаримиз Абу Талҳа жанобларининг сўзларидан баъзи иқтибосларни келтириб ўтамиз.
“Мен 1970 – 1980 йиллар орасида Тошкентда студент бўлиб юрган вақтларимда, Тошкент Ислом Институтидаги талабаларга Ислом сизлар ўрганаётгандек, намоз, рўза ва баъзи фиқҳий нарсаларнинг ўзидан иборат эмас, балки бу дин ақидаси ўзининг жамиятни бошқарувчи тузумига эга бўлган мабда экани ҳақида гапириб юрар эдим. Менинг бу ишларимни билган баъзи йигитлар, ўша даврнинг энг буюк олимларидан бўлган одам билан учраштиришни хоҳлашаётганини айтди. Мен рози бўлдим. У олим билан Тошкентда учрашдик. У киши мендаги фикрларни эшитиб кўриб, бу гапларимни институтдаги талабаларга бемалол айтиб юришим хавфли эканини тушунтирди.
Кейин у билан кўп марта учрашдик. Мен ёзги таътилда Иорданияга қайтиб борганимда Иорданиядаги Ҳизб ут – Таҳрир масъуллари билан Раҳматулло ҳақида гаплашдим ва ўшанда Ҳизбнинг Иордания бўйича масъули Абдурраҳим Абу Арзо Рахматулло ҳақида менга, “У одамга ўша ердаги Исломнинг холати қониқтирмаяпти, унга қандайдир харакат керак, Исломни жамоавий бўлиб харакатланувчи, деб тушуняпти” – деган маънода гапни айтди. Ва Раҳматуллога Ҳизб ут – Таҳрирнинг “Исломий шахсия 1 – жуз” китобини олиб бориб беришимни айтди.
Мен Тошкентга келдим ва Раҳматуллога Иорданиялик биродаримиз берган китобни етказдим. Орадан 3 кун ўтиб Аллома мен билан яна учрашди ва китобни ўқиб чиққанини айтди, мен хайрон бўлдим чунки бу китоб тушуниш қийин мураккаб китоб эди. Алломадан “Бу китобни биз бир ойдан ортиқ вақт ўқиймиз сиз ўқиб бўлдингизми?” – деб сўрадим, “Ҳа” — деди ва мендан бундай китоблар яна борми, деб сўради. Мен унга ўзимда ўша вақт ёнимда бўлган “Ислом низоми”, ”Фикрлаш”, “Мафоҳим” ва “Ҳизбий уюшма” китобларини бердим.
Алломанинг СССР давлатлари бўйлаб шогирдлари бўлиб, улар билан тез-тез дарслар уюштириб турар эди. Ўқувчилар Озарбайжон, Тожикистон, Чеченистон, Қозоғистон ва Ўзбекистоннинг бир неча вилоятларидан эди.
Шундай қилиб, 1974 йил охири 1975 – йил бошларида Ўзбекистонда Раҳматулло Аллома бошчилигида Ўзбекистон мусулмонлари Ислом мабдаси тўғрисидаги фикрларни Ҳизб ут – Таҳрир жамоаси ижтиҳоди бўйича ўргана бошлашди. Ва бу ўқув жараёни 1981 – йилгача давом этди. 1980 – йилда Алломани ўлдиришга харакат бўлган эди, бир одам уни пичоқлаган, лекин Аллоҳнинг иродаси билан унда тирик қолган эди. Кейинги уринишда эса, Алломани ўлдиришди.
Мен Иорданияга 1980 – йил қайтиб кетдим, Алломани бир йил ўтиб ўлдиришди ва шу билан орадан 10 йил ўтиб, Совет давлати йўқ бўлиб кетганидан кейин, Ўзбекистонда Ҳизбнинг харакати яна давом этаётгани ҳақида эшитдим. Алломанинг вафотидан кейин, Ўзбекистонда харакат тўхтаган деб гумон қилинган эди, лекин Аллоҳ Ўз ишида ғолиб Зотдир”.
Саҳобалар (розияллоҳу анҳум) Исломни дунё бўйлаб жамиятни бошқарувчи мабда сифатида тарқатиб, фатҳларни кенгайтирган махалида ҳам, фатҳ қилинган ерлардаги бир неча юз минглаган одамларга Исломни тўлиқ ўргатиш ва амал қилишлари учун, саноқли саҳобалар етарли бўлар эди. Улар бир неча юз минглаган одамларга Исломни фақатгина намоз, рўза, закот ёки Хаждан иборат кўринишда эмас, балки ушбу ақидани инсонлар хаётининг ҳар бир жабҳасида амал қилинувчи мабда сифатида ўргатар эдилар. Ин ша Аллоҳ, Раҳматулло Аллома ҳам худди саҳобалардек, бир ўзи бир неча юз минглаган инсонларни Ислом ақидасини тўғри тушунишлари учун хизмат қила олган инсонлардан бўлишини Аллоҳдан сўраб қоламиз.
Мана биргина Ислом илмини холис ўрганган олимнинг Ислом қуруқ намоз ва рўзаларнинг ўзидан иборат эмаслигини, бу дин жамоавий харакатдан иборат бўлган, аниқ мафкурасига, мабдасига эга бўлган тирик вужуд эканлигини тушунган биргина олимнинг Аллоҳ учун қилган ва озгина муддатда қилган харакати натижасида, бугунга келиб ушбу тушунчани ўзига қабул қилаётган, Аллоҳнинг қонунлари билан бошқарилган жамиятдагина ҳақиқий адолат бўлишини таъкидлаётганлар сони собиқ Совет давлати худудининг ўзида саноғини билиб бўлмас даражада, ўн минглаб, балки бир неча юз минглаб кишиларга етди.
Ҳа, Раҳматулло Аллома Аллоҳ Таъолонинг ушбу оятидаги Ўзининг ижтибосига лойиқ деб билган, Аллоҳ Ўзи суйган ва керакли ишни бажарганидан кейин, тезлик билан уни бандалари орасидан кўтарган, хақиқий мухлис, муҳсин бир зот эди.
اللَّهُ يَجْتَبِي إِلَيْهِ مَن يَشَاءُ وَيَهْدِي إِلَيْهِ مَن يُنِيبُ
“Аллоҳ Ўзи хоҳлаган кишисини (Ўзининг муҳаббати ва муҳим вазифалари учун) танлаб олади ва У Ўзигагина илтижо этгувчи кишини ҳидоят қилади”. (Шуро. 13)
Шу ўринда, марҳум Раҳматулло Аллома ёзган шеър билан мақоламизни тугатамиз, бу шеърни яхшилаб эътибор билан ўқисак, умматнинг бугунги ахволи ҳақида нола қилинганини кўриш мумкин.
Неча-неча йиллар ўтди
Қанча-қанча шох-амир,
Динимиз бидъат залолат
Дастида эрди асир.
Кўп асрлардан буён
Қуръон юзин боскан эди,
Жаҳлу бединлик тўзони
Саллаю тўнлик куфр.
Бир неча олим муҳаққиқ
Ўқиёну сув улум
Неча минг халқ бесаводу
Гумроҳу жоҳил сўқир!
Бу аср илм асридир
Халқ юз фоиз аҳли савод
Халқ тушунгай неки билсанг
Айт ҳақиқатдан гапир.
Сенда имкон бор биродар
Ўлмаган бўлса дилинг
Фикр этиб ўқиб тушунсанг
Куфр не, Ислом надир.
Ёш гўдакмассан-ку отсанг
Мой сурулган кулчани
Бадғараз алдоқчи айтса
Ташла-қих аччиқ, тахир.
Руҳийю моддий бойиш
Бирлан башар парвоз этар,
Гар қийилса бирқаноти
Қуш учолмайди ахир!
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги медиа офиси
02.12.2014
