Халифалик Давлатида моллар
Халифалик Давлатида моллар
Ҳоким ва давлат хизматчиларининг хиёнат моллари, ғайришаръий орттирилган моллар, жарима моллар
(1)
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم
Хиёнат моли мансабдор шахсларнинг ёки ишчи ва давлат хизматчиларининг ғайришаръий йўл билан давлат ёки инсонларни молларидан орттирган барча молларидир. Мансабдор шахс ва хизматчиларга фақатгина давлат белгилаган эваз ва ойлик маошгина ҳалол бўлади. Волий ва ишчи-хизматчилар куч, мансаб, ҳукмронлик билан давлат ёки шахсларни молидан орттирган мол хиёнатдир. Хиёнат мол ва ҳаром касб-фойда эгасиз мол, деб эътибор қилинади. Чунки бу мол ғайришаръий йўл билан орттирилган. Бу молларнинг агар эгалари топилса, уларга қайтариш вожиб. Лекин бу молларнинг эгалари топилмаса, мусодара қилиш ва мусулмонлар байтулмолига қўйиш вожиб. Аллоҳ айтадики:
وَمَنْ يَغْلُلْ يَأْتِ بِمَا غَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ
– “Кимки хиёнат қилса, қиёмат куни хиёнат қилган нарсаси билан келур”. (Оли Имрон:161)
Муоз ибн Жабалдан ривоят қилинган ҳадисда Муоз айтадиларки: «Мени Расулуллоҳ ﷺ Яманга жўнатдилар. Мен жўнагач, изимдан элчи жўнатдилар. Мен қайтдим, сўнг Расулуллоҳ ﷺ «Нима учун сенга элчи жўнатганимни биласанми? Менинг изнимсиз бирор нарсага эришмайсан, чунки бу хиёнатдир. Кимки хиёнат қилса, қиёмат кунида хиёнат қилган нарсаси билан келур, шунинг учун чақирдим, энди бор», дедилар». Бу ҳадисни Термизий ривоят қилганлар. Абу Масъуддан ривоят қилинган ҳадисда У киши: «Расулуллоҳ ﷺ мени садақа йиғувчи қилиб жўната туриб, «Эй, Масъуд, боргин, мен сени қиёмат кунида орқангда хиёнат қилиб олган садақа туяси бўкирувчи ҳолда келганингни кўрмайин», дедилар. «Ундай бўлса, бормайман», дедим. Шунда Расулуллоҳ ﷺ «Сени мажбур қилмайман», — дедилар».
Волийлар, ишчилар, давлат хизматчиларининг ғайришаръий касб йўллари қуйидагилардир:
Пора
Пора бу волийга, ишчига, қозига, давлат хизматчисига, уни олмасдан бажариш вожиб бўлган, шахсларнинг бирор эҳтиёжини адо этиш учун берилган молдир. Пора, тури қандай бўлишидан қатъий назар, кўп бўладими ёки оз бўладими, қайси йўл билан берилмасин ва қайси бир муомала учун олинмаснн, барчаси ҳаромдир. Абу Довуд Абу Ҳурайрадан ривоят қилиб айтадики: «Расулуллоҳ ﷺ ҳукм чиқаришда пора берувчи ва пора олувчига Аллоҳнинг лаънати бўлсин!», дедилар. Термизий Абдуллоҳ ибн Амрдан ривоят қилиб айтадиларки: «Расулуллоҳ ﷺ пора берувчи ва пора олувчига Аллоҳнинг лаънати бўлсин!», дедилар. Аҳмад Савбондан ривоят қилиб айтадики: «Расулуллоҳ ﷺ пора берувчини ва пора олувчини ва уларнинг орасидаги воситачини лаънатладилар». Бу ҳадислар порани қатъий ҳаромлигини исботлайди.
Пора гоҳида эвазсиз бажариш вожиб бўлган эҳтиёжни бажариш эвазига, уни бажариши вожиб бўлган киши тарафидан олинади, гоҳида бажариш вожиб бўлган амални бажармаслик эвазига олинади ёки давлат бажаришни тақиқлайдиган амални бажариш эвазига олинади. Бу зарарни даф қилиш, эҳтиёжни бажараётганда манфаат ҳосил қилиш учунми, хоҳ ҳақ бўлсин, хоҳ ботил бўлсин фарқи йўқдир. Пора йўли билан орттирилган барча моллар ҳаром, эгасиз мол, деб эътибор қилинади. Бу молни мусодара қилиб байтулмолга қўйиш вожиб бўлади. Чунки бу мол ғайришаръий йўл билан орттирилгандир ва пора олувчини, берувчини ва булар орасидаги воситачини жазолаш ҳам вожибдир.
Ҳадя ва совғалар
Бу масъул шахсларга, волийларга ёки давлат ишчиларига ёки қозиларга ёки давлат хизматчиларига ҳадя ёки совға деб тақдим қилинган барча моллардир. Бу моллар ҳам пора кабидир. Мансабдор шахсларга ҳадя ёки совға қилувчининг эҳтиёжи тушмасдан ҳам берилган мол уларга ҳалол бўлмайди. Чунки бу молларда ҳадя қилувчининг кейинчалик пайдо бўладиган манфаатни бажариш ёки илтифотга эришиш йўлидаги таъмаси бўлади. Волийлар, ишчилар, қозилар, давлат хизматчилари учун бўлган барча совға ва ҳадялар хиёнат деб эътибор қилинади, бу хиёнатнинг ўрни дўзахдир. Дарҳақиқат, Расулуллоҳ ﷺдан бу молларни қабул қилишдан очиқ наҳй хабарлари келган. Расулуллоҳ ﷺ ривоят қилинган ҳадисда айтадиларки: «Амрларга ҳадя қилиш хиёнатдир». Бухорий ва Муслим, Абу Хумайдий Соидий ривоят қилишган ҳадисда Абу Хумайд айтадиларки: «Расулуллоҳ ﷺ Бани Асад қабиласидан ибн Атбиййа дейиладиган бир кишини садақа йиғувчи қилдилар. У келгач, мана бу сизларга ва мана бу менга ҳадя қилинди деди. Сўнг Расулуллоҳ ﷺ минбарга чиқдилар ва Аллоҳга ҳамду сано айтдилар. Ва садақа йиғувчига нима бўлди? Биз уни садақа йиғишга жўнатсак, келиб: «Бу сизларга ва мана бу менга ҳадя қилинди», дейди. Ота-онасининг уйида ўтирсинчи, унга ҳадя қилинармикан ёки йўқми, қараса бўлмайдими? Муҳаммаднинг жони қўлида бўлган Зотга қасамки, қайси одам садақот молидан бирор нарсани олса, қиёмат кунида олган нарсаси туя бўлса бўкирган туяни, сигир бўлса мўраган сигирни, қўй бўлса маъраган қўйни кўтариб келади, сўнгра Расулуллоҳ ﷺ қўлларини кўтардилар – ҳаттоки биз қўлтиқларининг оқини кўрдик – сўнг Расулуллоҳ ﷺ икки марта: «Аллоҳим, етказдимми?», дедилар».
Шунга кўра, волийларга, ишчиларга, қозиларга ва давлат хизматчиларига ҳадя ёки совға қилинган барча моллар ҳаром, эгасиз орттирилган мол, деб эътибор қилинади ҳамда бу молни мусодара қилиш ва мусулмонларни байтулмолига қўшиш вожиб бўлади. Чунки бу мол ғайришаръий орттирилгандир.
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги матбуот бўлими
01.08.2022й
