Халифалик Давлатида моллар
Халифалик Давлатида моллар
Закотни халифага бериш
بسم الله الرحمن الرحيم
Закот нимадан бўлишидан қатъий назар уни халифага ёки халифа тайинлаган волийга ёки халифа тайинлаган закот йиғувчиларга берилади. Аллоҳ Таоло айтади:
خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلَاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ
– “уларнинг молларидан уларни поклайдиган ва тозалайдиган садақани олинг ва уларни дуо қилинг. Сизнинг дуойингиз уларга ором-осойишталикдир”. (Тавба:103)
Аллоҳ бу оятда Расулига мол эгаларидан садақа олишни буюрди. Расулуллоҳ ﷺ узум ва хурмони чамалаш учун чамаловчиларни тайинлаганларидек, мол эгаларидан садақа олиш учун садақага волий, ҳоким ва садақа йиғувчиларни тайинлар эдилар. Одамлар Расулуллоҳ ﷺ замонларида закотни Расулуллоҳ ﷺга ва улар тайинлаган волий, ҳоким ва садақа йиғувчиларга берар эдилар. Расулуллоҳ ﷺдан кейин Абу Бакр, Умар, Усмон, Али р.а.лар ва улардан кейинги даврларда ҳам ҳолат мана шундай давом этди. Ибн Сийриндан ривоят қилинади: «Садақа Набий ﷺга ёки у киши буюрган кишиларга, Абу Бакр ва у киши билан Умарга ёки у киши буюрган кишиларга, Усмонга ёки Усмон буюрган кишиларга берилар эди. Усмон ўлдирилганда ихтилоф қилдилар: улардан баъзилари халифа буюрган кишиларга берардилар, баъзилари ўзлари тақсимлаб юборардилар. Ибн Умар закотни у буюрган кишиларга берувчилар жумласидан эди.
Закотни халифага ёки халифа тайинлаган амирлар, волийлар, ҳокимлар ва закот йиғиштирувчиларга берилади, гарчи зулм қилувчи бўлсалар ҳам. Модомики, Ислом ҳукми татбиқ этилган экан, ёмон татбиқ бўлса ҳам закот шуларга берилади. Суҳайл ибн Абу Солиҳ отасидан ривоят қилиб дедилар: «Саъд ибн Абу Ваққос, Абу Ҳурайра, Абу Саид Худрий ва Ибн Умардан сўрадим: «Бу халифа сизлар кўриб турган ишларни қиляпти. Мен закотимни унга беравераманми?» Уларнинг ҳаммалари: «Закотни унга бер», дедилар». Ибн Умар: «Закотни Аллоҳ сизларга волий қилган кишиларга беринглар. Киши яхшилик қилса ўзига фойда, гуноҳ қилса ўзига зарар бўлади», дедилар.
Шахснинг ўзи пулдан бўлган закотни тарқатишни ва закотни ўз ўрнига қўйишининг жоизлигига саҳобалардан ва тобеинлардан ривоятлар келган. Кайсон Умарга 200 дирҳам садақа келтириб: Эй, амирул мўминин, бу молимни закоти, дедилар. Умар унга: Уни ўзинг олиб бориб, тақсимла, дедилар. Бу сўзлар Кайсондан ривоят қилинади. Шунингдек, Ибн Аббосдан шундай ривоят бор: «Закотни ўз ўрнига қўйгач, закотдан ўз қарамоғингдаги бирор кишига бирор нарса бермаган бўлсанг зарари йўқ». Иброҳим ва Ҳасан: «Закотни ўз ўрнига қўй ва уни махфий қил», дедилар. Пуллардан закот беришда шундай бўлади. Аммо ҳайвонлар, экинлар ва меваларни халифага ёки халифа тайин қилган кишиларга бериш лозим. Абу Бакр р.а. волий ва халифа тайинлаган закот йиғувчиларга закот беришдан бўйин товланган вақтда, закот бермайдиганларга қарши жанг қилдилар ва: «Аллоҳга қасамки, агар Аллоҳнинг Расулига беришган улоқчани менга бермасалар, мен улар билан урушаман», дедилар.
Закот бераётган вақтда закот берувчига: «Аллоҳим, буни фойдали ғанимат қилгин, зарар қилмагин», дейиш ва закотни адо этишга муваффақ қилгани учун Аллоҳга ҳамд айтиш мустаҳаб бўлади. Абу Ҳурайра р.а. Расулуллоҳ ﷺ «3акот берган вақтингизда: «эй, Аллоҳим, уни ғанимат қилгин, зарар қилмагин», дейишни унутманглар», дедилар. Ибн Можа ривоят қилган.
Закот олувчи эгасини қуйидаги сўзлар билан дуо қилиб: «Аллоҳ берган нарсангиздан сизга ажр берсин ва сиз инфоқ қилган нарсада сизни баракали қилсин, уни сизнинг гуноҳларингизни покловчи қилсин», дейиши мустаҳаб бўлади. Агар закотни халифага ёки халифа тайинлаган кишига берилса, халифа ёки тайинланган киши закот берувчини дуо қилади. Аллоҳ:
خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلَاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيم
– “Уларнинг молларидан уларни поклайдиган ва тозалайдиган садақани олинг ва уларни дуо қилинг, сизнинг дуоингиз улар учун ором-осойишталикдир”, (Тавба:103)
деди. Абдуллоҳ ибн Абу Авфодан ривоят қилинди: «Отам шажаратурризвон аҳлидан эдилар. Набий ﷺга садақани олиб келганда Набий ﷺ «Эй, Аллоҳ, Абу Авфонинг оиласига раҳм қилгин», дедилар. Бир қавм Набий ﷺга садақаларни олиб келишганда, Набий ﷺ «Эй, Аллоҳ, фалон оилаларга раҳм қилгин», дедилар. Муттафақун алайҳ.
Закот бермайдиган кишининг ҳукми
Муслим киши закот вожиб бўлган моллардан нисоб миқдорига эга бўлса, молларда вожиб бўлган закотни адо этиш унга фарз бўлади. Агар бўйин товласа, қаттиқ гуноҳкор бўлади ва садақа моллари мавзусида келган ҳадисларда айтилганидек, қаттиқ жазога йўлиқади.
Закотни адо этишдан бўйин товлайдиган кишининг ҳолат-воқесига қаралади: Агар закот вожиблигини билмагани учун адо этишдан ўзини тийган бўлса, бундай киши одатда жоҳил бўлади, унга закот вожиблигини билдирилади, узрли бўлганлиги учун уни «кофир» дейилмайди ва таъзир ҳам берилмайди.
Агар закот вожиблигини инкор қилиб, адо этишдан бўйин товлаётган бўлса, у муртад (яъни диндан чиққан) бўлиб, унга муртад муомаласи қилинади. 3 кун динга қайтишини талаб қилинади. Агар қайтса, ундан закот олинади ва у ўз ҳолига қўйилади. Агар қайтмаса, ўлдирилади. Чунки закотнинг вожиблиги шариатда маълум ва машҳурдир. Закотнинг вожиблиги далиллари Китоб, Суннат ва ижмода очиқ-ойдин акс этган. Мусулмонлардан бирортасига бу нарса махфий эмас.
Агар киши закотнинг вожиблигига эътиқод қилган ҳолда адо этишдан бош тортса, ундан куч билан олинади. Агар жамоат давлатга закот беришни тарк этса ва улар давлатга закот бериш вожиблигидан, давлатга итоат қилишдан бош тортса, бир маконга яшириниб олган бўлсалар, Абу Бакр р.а. ва саҳобалар закотни ман қилувчиларга қарши жанг қилганларидек давлат боғийлар (давлатга қарши чиқувчилар)га қарши жанг қилади.
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги матбуот бўлими
20.11.2022й
