Таркибида қон бўлган доридан фойдаланиш тўғрисидаги саволга жавоб

Таркибида қон бўлган доридан фойдаланиш тўғрисидаги саволга жавоб
Таҳририятимизга Муслима исмли мухлисамиздан келган саволга жавоб.
Савол:
Бемор киши қабул қилаётган уколи таркиби асосан инсон қонидан олинса, яъни донор инсонлар қонидан олинса. Шуни сўрамоқчи эдим. Шунақа уколлар бор экан, таркибидаги 97% модда инсон қонидан олинаркан. Яъни соғлом донорлар қонидан шу модда ажратиб олинаркан. Донорлар ҳар хил, жумладан кофир бўлиши ҳам мумкин, бунга қандай қараш керак? Бундай дориларни истеъмол қилиш ҳукмини билмоқчи эдим?
Жавоб:
بسم الله الرحمن الرحيم
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ ۖ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ۚ ذَٰلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا
“Эй иймон келтирганлар, Аллоҳга итоат қилинг ва пайғамбарга ҳамда ўзларингиздан бўлган (яъни мусулмон бўлиб Аллоҳнинг ҳукмларини татбиқ қилаётган) ҳокимларга бўйинсунинг! Бордию бирон муаммога дуч келсангиз — агар ҳақиқатан Аллоҳга ва охират кунига ишонсангиз — у муаммони Аллоҳга ва пайғамбарига қайтаринг! Мана шу яхшироқ ва чиройлироқ ечимдир”. (Нисо. 59)
Жавобни саволнинг охиридаги маънодан, яъни дори таркибидаги қоннинг кофир ёки мусулмон қонидан олинган бўлиши эҳтимоли маъносидан бошласак.
وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ
“Батаҳқиқ, Биз Одам фарзандларини мукаррам қилдик”. (Исро. 70) Ушбу оятга кўра мусулмон ёки кофирлигидан қатъий назар, Одам алайҳиссалом фарзандларининг, яъни ҳар қандай инсоннинг гўшти ҳаром ва инсондан чиққан қон ҳам ҳаром. Демак, қоннинг ҳаром бўлишида қон эгасини (яъни донорни) динига эътибор берилмайди. Инсондан чиққан қоннинг нажосат эканига суннатда ҳам далиллар келган.
جَاءَت امرَأَةٌ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ فَقَالَت : إِحدَانَا يُصِيبُ ثَوبَهَا مِن دَمِ الحَيضَةِ كَيفَ تَصنَعُ بِهِ ؟ قَالَ : تَحُتُّهُ ثُمَّ تَقرُصُهُ بِالمَاءِ ثُمَّ تَنضَحُهُ ثُمَّ تُصَلِّي فِيهِ
Пайғабар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг олдиларига бир аёл келиб, “Биримизнинг кийимига хайз қони тегиб қолади, шунда нима қилишимиз керак?”, деб сўради. Росулуллоҳ алайҳиссалом “Уни қириб ташлаб, кейин сув билан ювиб, кейин унда намоз ўқисанг бўлади”, деб жавоб бердилар. Бухорий ва Муслим ривояти. Бу ерда қоннинг хайз қони бўлишида бошқа қонлардан ажратиб турадиган алоҳида аҳамияти йўқ, ҳар қандай қон битта ҳукмдаги қондир.
Демак, ҳар қандай инсоннинг – у мусулмон ёки кофир бўлишидан қатъий назар – қони ташқарига чиққанда нажосат ҳисобланади.
Энди саволнинг бошидаги маънога, яъни инсондан олинган қондан олинган моддалар аралашган дорилардан фойдаланиш ҳукмига тўхталамиз.
Бирон дорини тайёрлаш жараёнида ҳаром бўлган нарсадан фойдаланилса, масалан қон каби, бундай ҳолатда дорининг таркибига қўшилаётган ҳаром нарсанинг ўзи, яъни уни айнан ўша нарса бўлиб туриши учун зарур бўлган химиявий таркиби ўз ҳолича қолса, яъни дорига қўшилаётган қон қонлигича қолса, унда бу дорида қон бор, деб ҳисобланади ва дорига қоннинг ҳукми, нажосат ҳукми берилади. Дорида қоннинг ўзи тўғридан тўғри қонлигича турганини билиш йўли эса, дорида қоннинг асари (яъни уни борлигини ифодаловчи изи) топилиши билан бўлади. Нажосатнинг доридаги асари эса, аввалги савол-жавобларимизда айтганимиздек, нажосатнинг ана шу нарсадаги (яъни доридаги) қолдирган изи, яъни нажосатнинг борлигини ифодаловчи учта омил ҳиди, таъми ёки рангларидан биридир. Яъни нарсада нажосатнинг шу учала сифатидан бири топилса, у нарсада нажосат бор, деб ҳисобланади. Шу уччала омилдан биронтаси ҳам топилмаса, у дорини тайёрлашда қондан фойдаланилган деб ёзилган бўлсада, дорини истеъмол қилиш ҳалол бўлади. Чунки бу дорини тайёрлашда қондан фойдаланилган ва тайёрлаш жараёнида химивий реакция натижасида қоннинг таркиби ўзгариб бошқа нарсага айланиб кетган ва бу нарсага нисбатан қон маъносини ишлатиб бўлмайди.
Энди агар дорида қоннинг юқорида айтилган асарларидан бири, таъми ёки ҳиди ёки рангидан биронтаси топилса, бу дорида қон бор деб ҳисобланади ва бундай дорини истеъмоли шаръан жоиз бўлмайди.
Аммо масаланинг яна бир жиҳати ҳам борки, уни ҳам таъкидлаб ўтишим керак. Баъзи дориларда ҳақиқатдан ҳам нажосатнинг асарларидан бири билиниб туради ва у дориларни нажосат деб ҳукм қилинади. Лекин баъзи касалликларда айнан мана шу нажосат аралашган дорини истеъмол қилиш касалликни енгишда натижа беради ва бундан бошқа ҳалол дори топилмайди ёки ҳалол таркибли дори кашф қилинмаган бўлади. Бундай ҳолатда таркибида нажосат борлиги аниқ бўлган дорилардан даво учун фойдаланиш мубоҳ бўлади. Бунинг далили, Аллоҳ Таоло ўлимтикни, қонни, чўчқанинг гўштини ва Аллоҳдан бошқага сўйилганни ҳаром қилганини баён қилиши ортидан, агар мажбур бўлиб қолинса, яъни шу ҳаром қилинган нарсадан бошқа чора топилмаса, керакли меъёрдан ошмаган ҳолда нажосат қилинган нарсалардан истеъмол қилишга рухсат берган.
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
“Албатта, У зот сизларга фақат ўлимтикни, қонни, чўчқанинг гўштини ва Аллоҳдан бошқага сўйилганни ҳаром қилди. Кимки мажбур бўлса-ю, зулм қилмай, ҳаддан ошмай (еса), унга гуноҳ бўлмайди. Албатта, Аллоҳ мағфиратли ва раҳмлидир”. (Бақара. 173)
Демак, хулоса қиладиган бўлсак, ҳамма инсонларнинг қони – қандай диндаги инсон бўлишидан қатъий назар – ҳаром. Инсон қони аралашган, деб айтилган дорида қоннинг аралашганини ифодаловчи уч нарса – қоннинг ҳиди ёки таъми ёки ранги топилса, у дорига қоннинг ҳукми берилади ва мазкур дорини истеъмол қилиш жоиз бўлмайди. Ва агар ушбу доридан бошқа даво топишнинг имкони бўлмаса, керакли миқдордан ошмаган ҳолда ана шу нажосат аралашган доридан истеъмол қилиш жоиз. Валлоҳу аълам.
Ҳизб ут-Таҳрирнинг Ўзбекистондаги медиа офиси. Муслим.
13.06.2018й.
Халифалик давлатини тилларингизга жойлаган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин!
Ғарбнинг фисқ-фасод омили бўлмиш лойиҳаларини амалга оширишда Халқаро меҳнат ташкилотининг роли
Насроний ва кофирларни байрамлари билан табриклаш тўғрисидаги саволга жавоб
Республика президентлиги сайловлари ҳукми